(Pasiuna: kini ang apas-sumpay sa suliran nga gipadangat kanato ni Cindy of Sta. Cruz mahitungod sa iyang mga pangutana mahitungod sa Alzheimer’s disease.)
DEAR Cindy of Sta. Cruz,
Ug karon sa atong pagpadayon, ania pa ang lain nga mga paghisgot sa pagpakgang niining Alzheimer’s disease.
Sa niagi, ato nga giingon nga ang mga tambal susama sa statin nga mopakubos sa kolesterol dili makapakgang niining sakita, apan, ang dugay nga paggamit sa tambal batok sa sakit sa kalawasan, kun sa mga NSAids, kun non steroidal anti-inflammatory drugs, susama sa mefenamic acid, naproxen sodium ug uban pa nahilambigit sa mas kubos nga posibilidad sa pag-ugmad sa maong sakit.
Ang ebidensya usab nagasuporta sa pagtuo nga ang mga NSAids makapakubos sa pagpanghubag nga adunay kahilambigitan sa mga plake sa amyloid. Apan wala pay mga pagtuon karon mahitungod sa pagpakgang niini ang nahuman na gayud. Wala usab kini nagpakita nga magamit kini isip tambal sa maong sakit. Ang hormone replacement therapy mamahimo usab nga makapausbaw sa risgo sa dementia.
Ang mga tawo nga nagahimo ug mga aktibidad nga pangpahait sa utok susama sa pagbasa, pagduwa ug mga board games susama sa chess, pagtubag sa mga crossword puzzle, pagduwa ug mga instrumento sa musiko ug makanunayon nga pagpakig-uban sa mga tawo nagpakita ug mas kubos nga risgo sa Alzheimer’s disease.
Ang edukasyon usab nakapadelatar sa pagguwa sa maong sakit, apan, wala kini nahilambigit sa mas sayo nga kamatayon human nga moguwa na diha sa tawo.
Ang pagkat-on usab ug ikaduha nga linguwahe bisan na og tiguwang na daw makapa-delatar sa pagkakuha niining maong sakita. Maayo diay kung Pinoy ka, kay daghan ka og linguwahe nga nakat-onan, dili susama sa mga kano nga Englis lamang ang nahibaw-an. Gani, adunay pangutana nga unsa ang tawag sa tawo nga tulo ka linguwahe ang nahibaw-an? Ang tubag trilingual. Kung duha ka linguwahe ang nahibaw-an, bilingual, ug kung usa lamang ka linguwahe ang nahibaw an, unsa man ang tawag, be? American. Hehehe.joke, joke, joke.
Apan tungod kay taas taas pa man gayud ang atong pagahisgutan mahitungod niining imong sitwasyon, tugoti na usab ako nga ato kini nga padayunon pagtuki sa sunod nga edisyon niining atong patik. Hangtud na usab sa sunod!
Dr. Fritz
(Si Dr. Fritz Legarde Espedilla usa ka aesthetic dermatologist/surgeon ug clinical sexologist. Aduna usab siyay kahibalo ug training sa hypnotherapy ug sa Medical Acupuncture. Usa usab siya ka personalidad sa radyo nga sobra na sa dekada nga nagadagan sa kahanginan ug autor sa iyang libro nga “Healthy is Sexy Secrets ni Dr. Fritz.” Nagatudlo usab siya sa usa ka kolehiyo sa Pharmacy. Alang sa inyong mga sulat-suliran, mamahimo kini ninyong ipadala sa Dear Dr. Fritz, c/o SunStar-Davao Publishing Inc., Ebro-Pelayo Building, Jacinto St., Davao City, (former Department of Foreign Affairs office), across Ateneo de Davao University and beside Holy Child School of Davao, o i-e-mail kini sa dokfritz@yahoo.com. Ang dili magpamantala dili matubag!)