“Panwalan kung ing tagumpe ning metung a tau e na asusukad ning dekalan ding salaping atin la
o ding bage atin la. Asusukad iti ning paralan nung makananu dang abibyayan ing bye da
kabang mabibye la at yangat da la ring aliwa kanag mumukyat la.”
~ John Assaraf
“Ing tagumpe aliwa ing nung makananung karakal ing panakitan mung salapi dapot nung makananu karakal ing pamaiyaliwa ing agagwa mu karing bye ring aliwang tau.”
~ Michelle Obama, 2014
Meyagkat ya i Bill Gates king metung a matas a pipagaralan (o high school) bang magsalita at midake belwan. Dintang yang maka-helicopter, kingwa ne ing papil keng bulsa na nung nu ya misulat labing-metung a paksa. Binasa na ngan ing sabla king migit apulung minutung alang tuknang, pepasalamatan de at meko yang makasake king helicopter na. Nung nanu ing makasulat binang makayagyag, antini ing makasulat:
1. Ing bye e antita saguli mu – misane ka kaniti.
2. Ing yatu ala yang pakyalam king tiwala mu keng sarili mu.
Ing yatu mamasa yang gawa kang bage agagamit o ating nabangnan bayu ka makaramdam mayap para king sarili mu.
Ating metung a babaing sadyang talapaglinis a meging pantas talapaglutu o chef at atupad na ing tagimpan nang mika-sariling pipanganan o organic restaurant.
Tutung Kasalesayan: Ing yanu (dapot mayupayang) pepakit a ganaka ibat king metung a CEO.
3.E ka manakitan $20,000 ing bulan kaybat mung likwan ing pipagaralan. E ka maging kadwang pamuntuk ning metung a kumpanya a ating saken at phone anggang e mu inagyung saling sarili mung saken at phone.
4.Nung palage mu bastus ya ing talaturu mu, manenaya ka anggang mika-amu ka. E na ka pagkalungkutan.
5.Ing mamisaling lumang dyaryu o manintunan kabang makabakasyun e makapaylalam king pamanalakaran mu king lipunan. Deng apu mu atin lang aliwang amanu para kaniti: awsan da iting pamikatagun.
6.Nung mabigu ka, e da kamalyan ding pengari mu iti. Inya e ka sasaingsing dikil karing kamalyan mu. Mabyasa ka pauli da reti.
7.Bayu ka mibait, deng pengari mu e la kasing-kapamintas anti king kasalungsungan. Inya mu megi lang antita uli ning pamamayad da karing pamamayad karing singil kekayu, pamamipi karing imalan mu at pamanandam da king pamanaus mung “bolang” karela. Inya bayu mu ikabus ing labwad para king tutuking dai magnasang samasnan la ring kamalyan ding dai ring pengari mu, sibuknan mu pang linisan ing sarili mung silid.
8.Ing pipagaralan mu apalabug na ing pamiyaliwa ding menyambut at ding mesambut, dapot ing bye e antita. Karing mapilang pipagaralan, e ka pasibayu keng migit pabanwa at atin kang kasingdakal a pamikatagun a kasingdakal ding pamikatagun a kaylangan mu lang samasnan deti. Ini lalto bala mu binang ALA king tune bye. Nung tuklu ka king bola...milako ka...king Dalan! Gawan mu iting makatud king mumunang ukdu o first time!
9.Ing bye e ya mapipitna karing semesters o kapitang banwa. E ka parating mika-kaleldo alang lub, at keraklan deng aliwang makipagobrang abe mu e da ka sopan karing balang gagawan king sikoti ding balang panaun.
10.Ing television e tune bye. King tune bye, deng tau kaylangan deng lakwan ing bar o ing club at munta king pipagobran.
11.Magi kang maganaka karing CDF's (detang talapagaral a awsan da at isipan da busbus lang buldit). Ating dakal a matas a mangapalyari a makipagobra ka karing metung kareti.
Pakibalwan mu la reti at abalu ing kapayapan. Dintang ku para king KAPAYAPAN!
~ Bill Gates, Microsoft CEO, Philantrophist
***
Dake Talabaldugan:
1.nasan – pagnasan, buryan, balakan. English: to desire, wish, plan. Alimbawa king pamangamit: “Nasan mu man nung e taganang keka e pa mu rin malyari uling ita ing upaya kalikasan.”
2.nasi – mesese o tinun a abyas. English: cooked rice, usually boiled . Alimbawa king pamangamit: “Dakal ka pa kanang nasi bayu me saulan ing kekang talaturu.”
***
DIPARAN at KASEBYAN
Maralas dang sasabyan da reng kabalen ing antini:
“E mo tatasan deng aliwa agyang para keka mababa la pangatau o maklak la buntuk.”
Atin kasing manatul kareng para dang tau neng bala da lupa lang pakakalulu inya ala lang mayap a payntungulan. E da balu deng mapanatul a reti a king payntungulan magi lang masalapi o matagumpe deti.
Kabaldugan: E mo lalatyan o atulan deng para mung tau agpang mu keng panglwal mung akakit karela.
***
MIKANLAPIT at MISUGLUNG KABALDUGANG AMANU
1.agyu-agyu – e la binang mabandi o pakakalulu dapot milalabas la king pamibye-bye da.
2.kalulu – kulang king salapi o pibandyan.
3.mabandi – dakal pibandyan agyang e no man antita kasalapi.
4.magkakasakit – e la binang pakakalulu dapot magkakasakit la king bye ra uli ning dakal a pigagastusan.
5.maki-agyu – e la binang masalapi at e no man binang pakakalulu dapot milalabas la king aldo'ldo pamangaylangan da.
6.makwalta – dakal la kwalta o salapi.
7.masalapi – anti kareng makwalta, dakal la salapi.
8.maluka – amanung ibat keng Sanskrit a magagamit king libutad Kapampangan anti ing Lungsud ning masalaping dane ning Angeles o karing masalapi mu naman.
9.pakakalulu – sari kakalulwan, milabas ali la pamamangan pauli ning dimut dang panakitan o maralas ala man. Paldak-sikaran ning kakalulwan, ngara pin deng mapilan.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king muirbiliuqeitpo@gmail.com mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0905-2162-419 o keng Facetime: 0999-3654-490.