“Nung mikit katang pasibayu
Misagana king dalan a kanita delanan ta
Sana akit kung pasibayu ing yumu ning kekang timan –
Agyang kumwari mu.
Nung king pali ning aldo
Mapilitan kang salilung king kanakung payung
Sana pakit mung pasibayu agyang ditak mung ganaka –
Agyang kumwari mu.
Nung miyagnan katang pasibayu
Dalakit keng matwang ilug a kanita daralakitan ta
Sana mibalik ya itang malagung biga at tumiman ka pa –
Agyang kumwari mu.
At nung muna kang miras king bantilan
Idwang me man ing gamat king matbud mung kakaluguran
Matula kung sangkan mayna at tanggapan ing kekang ganaka
Agyang magkumwari ka mu.
Nung akatagmu ta la ring kakaluguran ta
At tumiman la ngan kanaku at tumiman ku rin karela
Tumiman ka kaya kanaku anti kanitang e mu ku pa kesaman
Agyang kumwari mu man?
Nung sakaling king malambat a panaun
E ta na mikit pasibayu at aganaka da ka, aganaka mu ku
Tandanan mung pakamalan da ka, kakaluguran!
Tanggap ku’ing aku kekang kelingwan nung samutanan mung timan
Agyang magkumwari ka mu.
At nung muna na ku mang mayangu bye
At mipadalan kang e sasaryan king ka’kung libingan
At abasa me ing lagyu ku keng batung pananda
Sana agyang e ka miyampang bulaklak o agyang pangadi mu man
Tumiman ka sa, agyang kumwari mu"
“Agyang Kumwari Mu”, Miguel Serrano, Ka-8 ning Mayu, 2016
***
Ing panaun dakal daralan a pamagbayu. E mu king isip ning tau. Pati kimut. Pati piblas. Pati ugali at pati na pamisip. King pamikaluguran. King pamalsinta.
Nung sadya pisusulu yu ing maragul, pati na mangalating bage. Kalabas ing mapilang banwa, akakalingwan yu na ngan ita. Pena-penandit mikikit kayu. Aldo'ldo. Patingapun at misan pati na kabukas. Agagamat yu na ing panugali ning balang metung. Nung nanu ing buri da, at nung nung nanu ing e da buri. Pekaburing kule. Pekaburing pamangan. Pati nung nanu la ding karelang pekakasaman. Nung nanu ing makapakayli, pati na makapagpalungkut karela.
Neng kai pin pati nung nu la ating alimpuyu o balat balu yu nung nu la karin keng katawan da reng kakaluguran o kapalsinta yu—makalto o makasalikut. Pati na ding makarine karanasan yu, e mu ing makapagmaragul. Lakwas kayu pang mikikilala kesa kareng kapatad o pengari yu keng dakal a bage a ila e da balu o mekad e da na malyaring abalu pa. Lakwas yo pang kilala deng balang metung kesa keng nung makananu yong kakilala deng gulis ding palad yu. Bala ala nang kapupusan ing pamiyabe yu.
Oneng kanita ita. E pa mengapalyari ing e yu balung dalanan yung pamagbayu—balang metung kekayu. Mekad takman kayu ngang tagumpe. Mekad mika-kapalsinta na kayu, lakwas na nung ngeni yu pa adanasan ing antita. Ing tagumpe pin at pamalsinta yang masikan magpabayu keng tau.
Ing tagumpe makapagpangalingwan lakwas na nung sadya menibat ka king kasakitan o kakalulwan. Malagad la mung tutu reng byasng magdala keng tagumpe.
Ing pamalsinta makapangalingwan lakwas na nung ngeni ka pa mika-kapalsinta o ngeni ka pa pasibayung mika-kapalsinta.
Kadatang ning maragul a pamagbayu—ing milabas a piyabe't panaun a pisulu ditak-ditak dapot kabud dintang na iti—ing pamangalingwan e mu na ayawat mengari king panyatang ning lisangan king kaleldo. Panalala namu ing mitagan. Kaybat na nita ing panalala magisan na mu namang ditak-ditak dapot bitasa pa keng pamaglipas ning panaun.
E wari tutu ini, abe? Makapakyak o makapakayli?
Mekad mepata na ka king pamaglabas ning panaun?
***
Dake Talabaldugan
minuta – ing pamamilang keng bayaran, saliwan at gamitan keng metung a pamanalwagi o gawang mason. English: cost estimate, list expenses, and list of materials. Alimbawa king pamangamit: “Paumpisa na na ning makibale ing pamaglarin keng bubungan ning bale na kaybta nang ikit ing minuta ning kapatas.”
***
DIPARAN, KASEBYAN at KABALDUGAN
Maralas dang sasabyan da reng kabalen ing antini:
“Nung e ka bisa ating sangkan. Nung bisa ka ating paralan,” Saguli mu ing maglaram o mangsangkan-sangkan a e na buring gawan ning ninu man ing metung a bage kapamilatan ning pamaglaram. Kumwari mo dakal ya lilingunan inya e na agawa ing pangaku o tipan na kaninu man.
Kabaldugan: Ing tau sabyan na ing miyayaliwang sangkan bang mung e na na agwa ing sukat nang gawan uling minuna na ing tipan o pangaku na. Ing taung tapat uling laus ya lub—gawan at gawan na ing pamanupad kng tipan o pangaku agyang masakit pa ing paralan at misip yang miyayaliwang paralan bang agawa na iti at e ya gawang palusut (ngara pin deng Tagalug).
***
MIKANLAPIT at MISUGLUNG KABALDUGANG AMANU
salunan – ninu man a digpan ning sakit o miyawa o daralan keng sakit,
sakitan – anti mu naman keng salunan, ninu man a digpan ning sakit o miyawa o daralan keng sakit,
masakit – kasalungsungan daranas sakit, o kadugpa-dugpa na pamu ning sakit kaya.
manamdaman – anti mu naman king masakit,kasalungsungan daranas sakit, o kadugpa-dugpa na pamu ning sakit kaya o masakit lub o mabayat kapanamdaman.
daralung – darandaman siwala ning bisa nang manangis pauli ning sakit, kaplas o kasakitan.
dadaing – anti mu naman king daralung, darandaman siwala ning bisa nang manangis pauli ning sakit, kaplas o kasakitan.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king muirbiliuqeitpo@gmail.com mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.