Ing Mikaka-Apu (Having Grandchildren)
“Karing mata mung dit mu man
ala pang nanu mang kamale-male
dapot lalapong labis-labis karing kata-katang kutang;
Ala ka pang malit king alang-lunus a kamatayan,
kabud mung gagad king makapagmulalang bye
pane ka mung alang patugut a pyalung.
Ding malare at maimpis a labi mu,
ala la pang nanu mang pangamanu
O mekad, e ku mu taganang asanak;
Matning pamisambitla o masasal a pamigale
king ika mung sarili mung asasanak a kawatasan,
e mu man taganang saryang akudta.
Sinakurap a pamanyambitang pamanatuk
Lilibayan tambing mamalingongo sagakgak;
Makibage karing sablang malagu't masurang akakit
o e sasaryang darasnan,
o malililing daralanan,
o king pusu mu daramdaman,
o karing mata mu pagumasdan.
Nung agawa ku mu pin sanang
mandatila kang alang-anggang bingut;
at e na ka mu tumwa o dagul mu man pin sana…
E mu na sana takman ing makatigalgal a kasakitan.
Dapot pati na kanita ing sablang ligaya’t tula king labwad
at e na ka tutung lubusang mabyasa
manga e na ka dit mu man tanggap belwan,
makatud man o agya mang ali.
Layun e mu abalu ing masiku't mataloto dalan
paynturu king malaut a pakirasnan.
Inya pin dagul ka’t layun tumwa mu naman
anti king kanakung bala kapilan pa delanan,
manyaman mang tula man o maplas a kalungkutan -
Sulagpo kang matilo at marayu mengari karing ayup
O kawe ka't sumungab anting pantas a asan.
Dapot sana mu pin, e mu na kakalingwan
Ing tune mung pibatan at sukat mung kabud ulyan.
Lugud ning Kakataskatasan at Pekamayupaya,
Kekatamu ngan Ibpang pigmulan
Panginwan at Ibpa tamu ngan.
~ “Tubung Suli” nang Miguel Bernarte 10.05.05
***
Nung e mu pa disnan e mu pa asanak ditak mu man. Ing mikaka-apu, ngara pin ding mangatwa, asna kasaya at asna kanyaman uling ding apu mengari lang tubu king para sakaling sugal ning bye. Timan a mayumu agya mang alang-kamalit-malit. Kimut a makayama at makabye diwa king pusu. Amanung agyang asna kalabug dapot asna kasampat pakirandaman. Lakad a alang parasan nung e ing pamanaluse king bye a kasibul-sibul pamu...anting pamibalikid king sariling kamusmusan.
E birung tula ing mikaka-apu, nung iyambing king mikaka-anak, ngara pin. Metung yang dake ning bye iting tanda ning mangapitna na o migit pa ing kekaban ning bye keti king labwad, labwad a pangsaguli anting pambulung sinakurap kikislap at sinakurap mu naman pupundat. Paganaka ne ya mu ning kapalaran a likas yang makuyad ing bye panglabwad, at ing tula at lugma--nu man manibat—mapupupus mu bisa ta mu man o ali. Pangsamantala, namnaman tamu pa ing yumu ning mikaka-apu.
***
Masayang Kayaldawan king bungsung tubung suli king kasalungsungan—malumane, malambis at parating makatiman at mayli—Gabrielle Garcia Caylao a mag-apat nang banwa king aldo iti—ka-7 ning bulan ning Nobyembri, banwang 2023.
***
Dake Talabaldugan
minatut – pepalwal o kelwalan e mayap a angin. English – released some bad air instinctively, unintentionally or intentionally, in plain language—farted. Alimbawa king pamangamit: “Atandanan kung sasbyan da reng mangatwa ing nung ninu ing minunang migpalpatuk—ya ing minatut.”
minawa¹ – maging manawa, minono, misaplala o lagpusan o saulan ing kakalulwan o kasakitan. English – having overcome difficulties, poverty or became properous or was able to attain progress. Alimbawa king pamangamit: “Pekikwan da ring pengari da ring siping bale a Edyuk ing minawa la kesa keng kasalungsungan dang kabilyan ilang miyasawa ding anak da.”
***
DIPARAN, KASEBYAN at KABALDUGAN
Maralas dang sasabyan da reng kabalen ing antini: “Iki mu—guyud mu.” Deng dagis akakit ta'lang ila-ila mu o magdidli-dili lang mantun apangan da kabang piguyud-guyud de ing iki da nu la man munta. Ala lang kasaup o kayantabe dapot pipilitan dang gagawan iting alang kayadwangan.
Kabaldugan: Itamung tau, sukat tamung mangari karing dagis at e maging sari kapamatakad karing aliwa kapatad ta la man o alkawas na pengari ta la pa, nung e kaylangan tamung magpasyang kimut at nung kaylangan magkasakit—daptan tamu bang apakirasan ing nanu mang tagimpan tamu.
***
MIKANLAPIT at MISUGLUNG KABALDUGANG AMANU
kikyak – pamipasyag king lungkut, kasakitan o sakit lub kapamilatan ning pamanulu ning lwa at maralas pangabalbal ning siwala nung ninu mang daranas kaniti.
gagaga – mengari king kikyak, pamipasyag king lungkut, kasakitan o sakit lub kapamilatan ning pamanulu ning lwa at maralas pangabalbal ning siwala nung ninu mang daranas kaniti. Magagamit maralas king Mawling Kapampangan.
gagakgak – pamipasyag king lungkut, kasakitan o sakit lub kapamilatan ning pamanulu ning lwa at maralas pangabalbal ning siwala nung ninu mang daranas kaniti. Ding kaladwan ilang daranas o antini ing pamipasyag da.
tatangis – mabayat at malalam a kyak dapot banayad mu iti at kayayakitan pamanampat.
managulele – mengari king tatatangis, mabayat at malalam a kyak dapot banayad mu iti at deng malumane ugaling kababaynan ilang makigawi kaniti.
manyambitan – mengari king managulele dapot magagamit mu naman karing ayup antimo ring kulayu.
gagalanggang – mabayat at malalam a lungkut a pamipasyag king lungkut, kasakitan o sakit lub kapamilatan ning pamanulu ning lwa o misan kagigisanan na at maralas mababalbal siwala ing ninu mang daranas kaniti.
mamatuk – mabinit a pamangyak da ring bingut inya bala misasanipan la't kagigisanan angin keng bina dang pamangaga o pamangyak.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king muirbiliuqeitpo@gmail.com mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.
