“Ing tagimpan o maling belwan a ding milabas a panaun lakwas lang mayap
kesa kareng kasalungsungan, mekad linaganap na karing sablang panaun.”
~Horace Greeley
“Balang panaun misusubwanan king tagimpan,
nung ali deng tau isakwil dang maranun ing bye at mapupus ya ing lipi ning ketawan.”
~Joseph Conrad
"Ing tagimpan parating makayagpang king katutwan, uling ing sikanan na mamasa
karing kapagnasan nang makasukad, ding takut at karanasan dinge abilang-bilang a tau."
~John P. Grier
"Bala mu wari, keraklan karing balang tau mekad, bala ing babagwa,
milala ya manibat king sarili na palub king sarili nang kuta"
~John Keats
"Panakawangnan me ing pangkaraniwang tau king tagimpan na
at apanakawangnan me king ligaya na makatamisang agnan."
~Henrik Ibsen“
"Ing pamagdusa lilingad na ing tagimpan a atin tamung sikanan at kegiwan
bang panimunwan ing sarili tamung bye at ikabus ing sarili tamu."
~Timothy Keller
***
Ing makatuki dindam ke king kanakung talaturu manga-lima nang pulung banwa na ing milabas. Malabug nang bagya ing atandanan ku dapot buri keng idake kekayung pakamalang talapamasa ning Kapisik at sana makapulut kayu agyang ditak mung aral kanit:
Atin kung dindam a pamisalese a misan i Narada nganang sinabi kang Krishna, “Ginu, pakit mu kanaku ing tagimpan.” Mapilang aldo ing milabas, at i Krishna pekisabyan ne i Narada a makiyagnan kayang maglakbe king tigang a gabun, at kaybat dang miglakad asna karayu, nganang Krishna, “Narada, mawa kung danum; malyari ing manyaklu kang danum para inuman ko?” “Mako na ku pung tambing, Ginu, at ikwa da kang danum.” Inya pin meko neng agad-agad i Narada.
King malaut bagya ating balayan; linub ya kaniti bang mantun danum. At kinatuk ya king metung a disnan nang pasbul., a binusni ning metung a pekamalagung-diling dalagita. King panakit na kaya akalingwan neng tambing ing Ginu na a manenaya kaya para king inuman, mekad asna kayaplit king pamangaylangan na.
Akalingwan na na ing sabla at mekipagsalita ya king dalagita. Mabilug a patingapun e ya mibalik king kayang Ginu. King kabukasan, ati ne naman king bale at makipagsalita ne naman king dalagita. Ing pamipagsalitang ita melulut king pamalsinta; ing ibpa ning kambang a dalagita kitnan neng Narada para ayasawa na at menuknangan la karin at mikasupling la.
Inya sa, milabas ing labingadwang banwa. Ing katwangan na meyangu ya bye at amana na ing dakal nang pibandyan niti. Menuknangan ya karin, at balamu isipan na, asne kaligaya bye kambe ning asawa na at anak, ding dayatan na at sese baka at miyayaliwa pa.
Kaybat dintang ing albug. Misan a bengi ing ilug kinasna ya at linapo ya keng bebe na at limbug ing mabilug a balayan. Mengaragsa la reng bale, deng memalayan at ding karelang sese menga-anyud la at mengalumud, at ing sabla gagato king dalusdus na ning agus. Sukat yang mako na i Narada. King metung a gamat tatalanan ne ing asawa na, at adwa karing anak na; ing metung nang anak pupusanan ne, at pakikwanan nang lagpusan ing asna karagul a albug.
Kaybat ding mapilan nang takbang amalayan nang ing agus asna kasikan, at ing anak a pupusanan na menabu ya at mianyud yang asna karayu. Ing gulisak ning lugma manibatan kang Narada. King pamagligtas king anak na, atabili na ing talan na karing aliwa, at mebating la naman. Katatawalyan ing asawa na, a pekakalawat na king sablang agyu na, kewani na ya mu naman ning agus, at mibalugse ya king wawa ning ilug, manangis at mangulisak king mapait a pamanyambitan.
King kagulutan na ating banayad a siwala, “Anak ko antayu na anyaran kung danum? Meko ka para saklung metung a datukanang danum, at manenaya ku keka, at miparayu ka kapitna nang oras.” Mekibat ya i Narada, “Kapitang oras.” Nganang mipagulyo Narada. Labing-adwang banwa ing milabas king isip na, at ding sablang kapalyaryang deti mengapalyari king kapitna mung oras!
Ita ing tagimpan.
***
Dake Talabaldugan
minum¹ – mukuk, malduk, sumipsip. English: to drink, imbibe, gulp. Alimbawa king pamangamit: “Neng asna karinat mgeni ing danum bisa ka mang minum mikelangan ka nung e mu balu nung menibat ing inuman a kayarap mu.”.
minum² – minum na, mekainum na, minalduk, sinipsip na; pang-milabas a aske ning minum. English: drank, imbibed, gulped. Alimbawa king pamangamit: “Minum yang ditak I Ningning keng danum a makabasung binye da kaya –uyta mesakit ne atsan at memanyuka yang alang patugut inya pilandit de keng manulu.”
***
DIPARAN, KASEBYAN at KABALDUGAN
Maralas dang sasabyan da reng kabalen ing antini:
“Matang bikan”. Deng tau magkumwari lang e da ka akakit nung balu da atin kang kaylangan o buri karela inya pangilagan dang lumawe o sumuglap mu man keka o kareng e da buring paulata a makalawe ka karela.
Kabaldugan: Buri nang sabyan, atin la ping mata dapot e la magagamit para manakit, lumawe o magumasid. Deti reng misan makamulala at makalawe keng marayu o kareng durugpan ning panakit da dapot bala ala lang akakit nanu man o ninu man.
***
MIKANLAPIT at MISUGLUNG KABALDUGANG AMANU
1. mipaldan – milako sakit, panamdaman o kasakitan.
2. kinampa – milako kalbag pati na nana o pamandaya, sakit at kapamadaman.
3. meulu – milako sakit pauli ding panulu o kapamilatan ning manulu at atul nang panulu.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king muirbiliuqeitpo@gmail.com mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.