“ing nakadwa
pamung mibalik
a murit a lugud...
e na maulit
a malyaring makopa.
Pasibayung lalagablab
at e asaang sinlag ya pa
ing malibo-libo sinta.
Sinibul yang anting ulu
king Bunduk Alaya
ing asdak-asdak
a meginalung lugud.
Malwat kung makamulagat
mengaslak matang penenaya.
Ma'p namu alang katunan-tunan
pasibayung anting misukul
at mitali king kalawangnan
a talikala iting e na maulit
malyaring makopa.”
“Makopa“ Sinulat nang Miguel Serrano,
Banwang 2022
“Api kang pilit tatampud
king masukal kung pilubluban
a sari kasna na.
Danum malat a king asan lulumud
at ing pangisnawa na ditak-ditak
a bitasang mapapatad na.
Taram kang lalaplap lamang pata na
at alang patugut papatad karing uyat
ning malabnong dayang mesyas
king sagad butul a dimla.
Lasun kang anting ane mamusbus
king alang lamang dungus
a memangi king danup.
Kalawang kang anting pasimundut
a kabukas ngangatngat
king bakal a pusung
awsan kung sadyang kanaku.
Kamandag kang laganas kakalat
king mawang diwang tatalnan
dapot e kanaku.”
“Kalawang” Sinulat nang Miguel Serrano,
Ka-20 ning Ulyu, Banwang 2004
*** ,
Daratang king talasulat, anti king kekayung talasuyu, ing alang aiisip paksang isulat inya pin agyang nanu namu ing datang keng isip—e na pabureng mako pa. Asna kasakit ing kawawalang dalumat, bala sing dalumdum ning kule ning dwat. Mangalap-ngalap amanu anting bulag a kalap-kalap king dalumdum ning kapitangan bengi o talibatab a maklak dapot manakit king dalumdum kapamilatan ding kayang balugbug a asna kasikan upaya agyang deng mata na pisak la.
Ing watas a kegisnan paksang kaylangan isulat mengari yang angin a bulag a nukarin mangapras bang mung ating atupang agyang nanu mang amanung abalangkas na bang ating asulat a malyaring ilimbag para king aldo makadwa, anting malibo-libo babagwang asna karakal aging e bisang magisan agyang makananu ya gawang bale. Deng aliwang babagwa wari makalala lang agi bang makabalangkas bale a kayang malyaring pangsamantalang kayang tuknangan, anting pangsaguling bale—ita ing kutang na.
Nung nu mangaparas ing pisasabyan ala pa mu ring akit nanu mang bage malyaring gawang paksa-- agyang ating libu-libu o kata-katang amanung malyaring isulat. Ay, miras na keng pasalikut a aldo bang magi nang sisilim at penandit mu mibalut neng dalumdum ing metung a sikluban.
Nanu pa waring sumira keng talasulat nung aliwa ding kayang amanu a mititipun kilub ning buntuk nang mengalawang anting bakal a malambat makababad keng mabasang bage anti keng danum, a malyari mung ulwan ning laru bang kumintab pasibayu. Antimo keng penandit ayni, ing utak na kisna yang kalawang inya pati asan aisiip nang lumuran king danum.
Uyan nung nu na mengaparas anting lara ing lasa ding amanung e na agyung atagmwan ning watas a alang aisip nung e mu kabud amanung gato-gato keng isip nang malabug pa king piyunyaban keng abyas a tutun na a nung paburen lumwat makabitasa yang iti bumangnas at awsan da nang kanyo ding malibo-libo ala namang kabalu-balu king buri nang gawan.
Metung ya mung murit ing watas o talasulat a malabug isip dapot pililili na ing isip da ring talapamasa ba'ya mung ating aparala keng talapatuntun na a malyaring ilimbag king makadwang bukas at uli niti tatakut akalingwan na pa at kabud namu mako pa.
Manyaman la ring makopa a bungang tanaman a mayumu-yumu at masalpak-salpak a maslam-aslam mu naman. Panyungkitan da la ring mapanako a makikakagling kadwang asawa. Ay, pamu nu na mengaparas ing pisasabyan—megmula mu keng basyung isip a alang dalumat bang isulat at uyan nung nu na ka dela isip at ing sisilim daratang na...pamu, isulat ku na pa ing nanu mang aiisip ku kasi pota mako pa!
Ay, mipasno na at meyari alang-katunan-tunan, pamu aryan ku na ini—pota mako pa!
***
Dake Talabaldugan
mipaambag – mipaymbag, menambag o mekapanambag o e sasaryang minambag, mengapayambag English: shared unintentionally. Alimbawa king pamangamit: “Ala ya mang dakal a salapi oneng neng melunus ya kareng pegpalimus dang kesiran bale keng ayun—mipaambag ya i Onang kayagnan da reng masalapi.”
mipaambula – mipayambula, menambula o mekapanambula a e sasaryan, mengapayambula. English: poured sauce or any liquid on cooked rice. Alimbawa king pamangamit: “Inyang ikit ning dayung dalo da a ibat Amerika ing pamamangan da reng kabalen a manambula—mipaambula ya naman anti karela.”
mipaangkak – mipayangkak, e sasaryang minangkak, mengapayangkak. English: induced expelling of phlegm. Alimbawa king pamangamit: “Mekayakmul yang niknik i Kulas inya mipaangkak yang bigla kabang kayarap no reng dakal a tau.”
***
DIPARAN, KASEBYAN at KABALDUGAN
Maralas dang sasabyan da reng kabalen ing antini:
“Mayli ya lalam arung.” Ating mangaragul kambang arung neng atin yang sasalikut a kalaraman. Inya pin ampatan na ing ayli na at keng arung na karin mauulata ing atin yang gagawang kalaraman.
Kabaldugan: Ini ing metung a tanda ning taung maglaram inya ing arung na yang magpaulata kaya.
***
MIKANLAPIT at MISUGLUNG KABALDUGANG AMANU
lulanan – pikabitan o pisalikutan nanu-nanung bage.
datukanan – anti mu naman keng lulanan, pikabitan o pisalikutan nanu-nanung bage.
simpanan – anti mu naman keng lulanan at simpanan, pikabitan o pisalikutan nanu-nanung bage.
alkansya – pitipunan dikat-ditak a pera. Maralas, barya-barya.
bayung – datukanan gamit. Maralas keng penyaliwan keng palengki.
buslu – anti keng bayung dapot lakwas malati, datukanan gamit. Maralas keng penyaliwan keng palengki.
bulsa – dake ning imalan a pilulanan nanu-nanung bage, dapot madalas datukanan pera.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king muirbiliuqeitpo@gmail.com mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.