“Ume kayu Kanaku, ikayu ngan a gugunyat at mamwat mabayat,
at pagkaluban da kayung kapaynawan.
Dalan me ing tambayuk mu Kanaku at mabyasa ka Kanaku,
uling banayad Ku at mababa pilubluban,
at manakit kayung kapaynawan karing sarili yu.
Uling ing tambayuk Ku e ya masakit at ing darala Ku mayan.”
~Mateu|11:28:30
(Matthew|11:28-30)
“Paynawa kang payapa, mayumung kaladwa
Balwan mung alang malyaring puntalan, ala na.
Ding kaplas keti yatu daratang lat mamako
Metung ya iting palage labas-labas.
Balu ku iti asna kakabang dalan
Tandanan mu mu, metung kang diwang kaladwa.
Ding kaplas keti yatu daratang lat mamako
Metung ya iting palage labas-labas.
Paynawa kang payapa, mayumung kaladwa,
Ing Ginu ipanglwalu na ka.
E ka migaganaka, ing ing Ginu mu yang manibala,
Ing yatung iti metung yang palage labas-labas
~ Siddha, Paynawa kang Payapa (Rest Peacefully)
Metung A Asna Ka-Banayad a Sikanan (Avery Gentle Force)
***
Pigaganakan ning tau ing sablang makalakap king katawan na. Pamangan, tuknangan, saken, piblasan, pibandyan, kasikatan, kamaganak, dangalan. Pangsamantala la ngan deti at ala yang adala king kangatbang bye sanu man kareti. Metung man ala uling makalabwad la ngan at ing magdala mu ya pin ing pangdiwang kaladwa na karing kalma na”ing tutu at pang-alang-anggang sarili na mu.
Deti mababating la ngan, magigisan la ngan o alang pang-alang angga. Inya sat pigaganakan na lang mabNinung bisang langut pasibayu at paulit-ulit king melangut at miyapsa na?ating kaya kasi balu na pangsaguli la ngan. Pakikwanan nang pilit ing alang mabating king sablang agyu na. Oneng nanung akarapat na?
Ngara pin deng mangatwa, Ala kang dalan nanu man king kekang kutkutan. Bista mat e binang makatud ita uling aliwa naman itamu ing katawan“itamu ring diwang kaladwa” atin mu namang ditak a katutwan ita uling ing bangke ala yang dalan nanu man o nung atin la mang pabakal ding likwan na”e na na balu ita. Ala ne ing bye o kaladwa king bangke inya ala neng panimanman o malit lubusan.
Ing kapigaganakan e ya mayap nung ding makalabwad a bage makalakap king pansaguling katawan mu ilang isalang-alang, dapot mayap ya king maigpitang pisasabyan nung ing pigaganakan tamu ya pin ing nung nanu ing payntungulan tamu king tutuking bye o nung mikatawan taâpang pasibayu at mibait na naman keti king makalabwad a yatu.
Danasan ta na naman ing mibait tamu, mikasakit tamu, tumwa tamu at mate ne namang pasibayu ing katawan tamu. Pane lang kasakitan deta. Ninung matinu kaisipan ing bisang paulit-ulit a danasan la reta?
Piganakan tamu parati aliwa ring bage makalakap king katawan nung e ing bage makakayap lubusan kekatamu”ing pamanyuyung makaparikil king Apung Ginu.
***
Dake Talabaldugan:
mipabalikwas (pangdiwa) binalikwas, migbalikwas e pignasan at e binalak. English “turned abruptly (usually while lying on one’s bed) unintentionally or unplanned for whatever reason or reasons. Alimbawa king pamangamit: “Kasilip na keng ulas nang makatakap king lupa na, mipabalikwas ya i Rusing inyang ikit nang matas ne pala ing aldo at atin ya pang lub ngeni.
mipabekut (pangdiwa) binekut, migbekut, binwat, pisanan, delang e pignasan at e binalak. English carry unintentionally or unplanned for whatever reason or reasons. Alimbawa king pamangamit: “Nenng asno kalambat e akakit deng apun na i Peling mipabekut ya walang apat kareng bingut a sinalubung kaya.
mipabenat (pangdiwa) mebenat, melagnat o mesakit pasibayung e sasaryan o pauli ning e kaburyang sangkan. English “got ill or sick again, recurrence of fever or illness due to whatever reason or reasons. Alimbawa king pamangamit: Neng memulandit ya keng dalan makasulud maimpis a imalan i Andoy uyta mipabenat yang bigla kesa keng mipaldan ne sanang masalese. mipabengi (pangdiwa) mebengi, disnan o miras bengi e pignasan at e binalak. English “extended doing something or stayed till night unintentionally or unplanned for whatever reason or reasons. Alimbawa king pamangamit: Mipabengi na ing pamanuli da deng anlwagi neng pekiaryan de ing bale gagawan da bang e na la mibalik pa keng Lunis.
mipabikang (pangdiwa) binikang, migbikang milislis imalan keng pago e pignasan at e binalak. English “exposed shoulder or shoulders unintentionally or unplanned for whatever reason or reasons. Alimbawa king pamangamit: E de pepaluban keng pisamban balen i Tikang inyang ikit deng mipabikang ing susulud nang kamona inya bisa ya man e ya mekasimba.
***
SADYANG GAWI at AMANU DA RENG KAPAMPANGAN
Dakal lang suman a gagawan deng Kapampangan. Keraklan nasi o linutung abyas ing pekasangkap da. Pabukalan da iti keng piga o sabo ning pislang ungut at atin la namang sasamut a latik, Suman inangit, suman ebus at suman bulagta la reng gagamitanan dang abyas a suman.
Deng suman inangit meyumwan lang bagya at pepabukal la keng piga. Deng suman ebus ila retang makabalut bulung ebus at deti matabang la inya manyaman lang agnan kakanan keng suklati. Ating suman mu naman a makababad keng piga at e da no babalut potang yapag da la.
Ating gagawang suman mais at suman kamuting dutung o cassava mu naman. Sasamutanan da la reting mayumu ampong kidkud a ungut. Makabalut la namang bulung sagin dapot bulung a matwa nang bagya nung iyambing kareng suman nasi agagamitanan dang bulung a mura.
Deti ring mapilan karing kapangan tamung ditak-ditak nang makakalingwan uling dakal na tsitsirya ngeni a asna kaburi ding kayanakan. Apagan mu lang kapangan Kapampangan e da na kimutan man.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kekâong talasulat king garciakragi@yahoo.com, mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270.