Sumibol ang sikat ng araw: “Sunshine” sa gitna ng mga makikipot na eskinita ng Maynila at ng tahimik na altar ng Quiapo. Ang SUNSHINE ay isang pelikulang hindi lamang nagsasalaysay kundi naglalantad. Sa direksyon ni Antoinette Jadaone, ang pelikula ay isang matapang na pagninilay sa kababaihan, sa kanilang mga katawan, at sa karapatang pumili sa isang bansang madalas ay ayaw makinig. Si Maris Racal, sa kanyang pinakamatinding pagganap, ay hindi lamang umarte; siya ay naging daluyan ng isang kolektibong hinagpis.
Si Sunshine, isang batang “rhythmic gymnast” na nangangarap makapasok sa Olympics, ay biglang bumagsak sa gitna ng ensayo. Ang diagnosis ay hindi pisikal kundi panlipunan: siya ay nagda-dalang-tao. Sa puntong iyon, ang kanyang pagkatao ay nagsimulang mabura, at ang kanyang kinabukasan ay naging isang tanong na tila ba walang kasagutan. Hindi ito melodrama; ito ay isang tahimik na pagguho ng sarili, isang paglalakbay sa pagitan ng takot at pag-asa.
Ang pagganap ni Racal ay isang obra ng katahimikan. Sa mga eksenang walang salita, ang kanyang mga mata ay nagsasalita ng panalangin, ng pagtanggi, ng desperasyon. Sa Quiapo, siya’y lumuhod sa harap ng altar, tahimik na nakikiusap sa Diyos: “Patawarin Mo ako.” Sa eksenang iyon, ang pananampalataya ay hindi banal kundi basag: isang salamin ng kulturang Pilipino na puno ng hiya, hinagpis, at pag-aalinlangan.
Ang lungsod ng Maynila ay hindi tagpuan kundi tauhan. Sa mga jeep na may “decal” na “Gift of God,” sa mga tindero ng Santo Niño na nagbebenta rin ng “abortifacients”, ang banal at makamundo ay magkasama sa isang estante. Hindi nangangaral ang pelikula; ito’y nagmamasid, nagbubunyag, at nagbubukas ng sugat na matagal nang tinakpan.
Ang mga tauhang babae sa pelikula ay hindi tagasuporta lamang; sila ang puso ng naratibo. Si Jennica Garcia bilang Geleen, gumanap biilang ang ate ni Sunshine, ay isang tahimik na haligi ng lakas. Hindi siya nagalit, hindi siya humusga; sa halip, siya’y nakinig. Sa kanyang katahimikan, naroon ang pag-unawa na hindi kailanman ibinigay ng lipunan kay Sunshine.
Ang direksyon ni Jadaone ay puno ng simbolismo. Sa isang eksena, si Sunshine ay naglalakad sa ospital kung saan ang mga ina ay yakap ang kanilang mga sanggol. Sa isa pa, siya’y nasa madilim na motel, hawak ang mga pills, habang ang ilaw ng “neon” ay tila humihinga sa kanyang takot. Ang mga eksenang ito ay hindi lamang visual; sila’y emosyonal, “visceral”, at hindi malilimutan.
Ang batang babae na paulit-ulit na sumusunod kay Sunshine ay hindi tauhan kundi konsensiya. Siya’y multo ng posibilidad, ng buhay na hindi pa nagsisimula. Sa huli, nang tanungin ni Sunshine, “Naiintindihan mo ba ako?” ang sagot ay isang marahang “Gets ko na.” Hindi ito kapatawaran kundi pag-unawa … isang pagbitaw na may pagmamahal.
Ang pelikula ay hindi tungkol sa aborsyon lamang. Ito ay tungkol sa kababaihang Pilipina na araw-araw ay pinipilit mamuhay sa pagitan ng utos ng simbahan at ng katahimikan ng estado. Sa bawat eksena, ipinakikita ng pelikulang Sunshine kung paanong ang pagpili ay isang karapatang ipinagkakait, at ang katawan ay isang larangan ng digmaan.
Ang musika ni Rico Blanco ay hindi nagpapabida, ngunit nagbibigay ng lalim. Ang editing ni Benjamin Tolentino ay eksakto: walang labis, walang kulang. Ang teknikal na aspeto ng pelikula ay sinadyang hindi magarbo, upang ang emosyon ang siyang mangibabaw sa isip at damdamin ng mga manonood. Sa ganitong paraan, ang Sunshine ay naging salamin ng realidad, hindi ng pantasiya.
Sa wakas, ang Sunshine ay isang paanyaya, hindi upang humusga, kundi upang makinig. Ito ay isang pelikulang hindi natatakot sa sakit, sa hiya, sa tanong. Sa pamamagitan ni Maris Racal at Antoinette Jadaone, ang pelikula ay naging tinig ng mga babaeng matagal nang pinatahimik. At sa katahimikan ng huling eksena, maririnig natin ang isang bulong: “Gets ko na.”
At sa bulong na iyon, may pag-asa.