“Tumiman agyang ing pusu mu mangaplas ya
Tumiman agyang mangaspak ya
Neng ating biga king banwa, milabas ka
Nung tumiman ka karing takut at lumbe
Tumiman at mekad bukas
Akit me ing aldo mamanlag para keka
Paslag me ing lupa mu king kasiglan
Isalikut ing balang bakas ning lumbe
Agya mang ing lwa mekad lakwas malapit na ngeni
Kanita ing penandit a lakwas mung sukat sibuknan
Tumiman, nanu ing gamit ning panangis?
Akit mung ing bye maulaga pa mu rin
Nung tumiman ka mu
Ita ing penandit a pakikwanan mung sumibuk,
Tumiman, nanu ing gamit ning panangis?
Akit mung ing bye maulaga pa mu rin
Nung tumiman ka mu pin.”
Sinulat king Dalit: Charles Chaplin / Geoffrey Parsons / John Turner
***
“Simangut”, nang mxmtoon
Ding bulung lupa lang marimla, ding sablang bulung menganabu la
Mekad dapat ibye ke karela ing pagmarimla ku
Ding bulaklak ngarang sasabi, “Oy, nu ya karin ing aldo ngeni?”
Antimo namang abibitasa ku ing panaun
Wa, ing labwad atin yang sariling kapigaganakan
Ing bye pamiraplan na katamu ngan
Makapakat king silu pakaisipan ing sablang kaplas
Masalese mung magbusaktung, pabaligtad ing timan
Daramdamang iro, mengari king banwa ngeni
E malyari, (e malyari) samasnan ta iti
Metung a panamdam atin ku ngeni' at atin ku mismu ngeni
Daratang at darayu
King panaun, ding sugat ku kumupas la
Ing itsurang ati king lupa ku
Pangsamantalang makatumbalik
Masalese mung simangut
Lilibut makasake biga anti king alun king dagat
E ka miraramdam dikil king bage ayti
Mananabu king gabun anti king uran king Nobyembri
Lalbug anti king laryu dapot singkayan ning pakpak
O bandi ku, e kata masalese mo?
E mu lilingunan, pangsaguli ku mung makabaligtad
Mayap a abak
Ing balita king panaun ngeni papakit
kapurit a sakaling pamamanlag ning aldo at lumbe
Metung na namang pantas a aldo bang e damdamang e antita kapantas
Sinulat king dalit: Luke A. C. Niccoli / Maia / Ross Copperman
***
“Nung lakwan mu na ku / bye man ala nang ulaga;
Bandi ke man ing yatu / nanan ke pa nung ala ka?
Ing timan mu / binang kaylangan na ning bye ku
Nung makananu king bengi / pantunan ku ing sala.
Nung ala ka / daig ke pa ing ulila
Anting asan miwale king danum / Mapapatad ku inawa.
Ing legwan mu / tula da ring mata ku
At nung e ku na akakit / e no maybug mulagat pa.
Ing ayli mu / lawiwi king panandam ku
King penandit ala na ya / paniglon ku ing kablas na.
Kabud ala na ka / magigisan na’ing sigla
Legwang makapadurut / Isakwil ku nung e keka!
Ing lambis mu / makapasno king pusu ku
Ulwan na ing sablang kaplas / e da agyu ring aliwa.
Nung ala ka / pane kung makamulala
Makabatso king kayalan / magigisan ku pagasa…magigisan ku pagasa.”
~ TIMAN, Lawiwi at Sunis: Kragi, 11 June 2011
***
Ing pamaniman saguli yang gawan kesa king pamagbusaktung, ambisna masulit ing maging masaya parati. Apapampan na ning timan ing sablang lungkut at dusang daranasan. Nung pagumasdan la reng bingut, asno kasaguling tumiman anti mu naman king nung makananu lang antita kasaguling simangut o kumyak.
Likas kekatamu ing timan dapot malyari tamu iting gamitan anting paralan ning pamanyuyu uling malyari tamung idake iti karing aliwa ba'ta lang apasaya. Ngana pin nitang metung a lumang kasebyan, “Tumiman ka at ing mabilug a yatu tumiman ya naman keka!”
“Tumiman ka at tumiman ya naman keka ing Apung Ginu!”
***
Dake Talabaldugan
1. napun¹ – ing milabas a aldo. English: Yesterday. Alimbawa king pamangamit:
“Mumuran masikan, inya e na ke mekalako pa napun.”
2. napun² – ing milabas na. English: the past that happened already. Alimbawa king pamangamit: “E ta na abalik pa agyang nanan tamung ibalik ing napun.”
3. napus – ing milabas a aliwang aldo o bengi. English: the past day or night Alimbawa king pamangamit: “Minurang asna kasikan napus a benging pauli kami ibat king Masantul.”
***
DIPARAN at KASEBYAN
Maralas dang sasabyan da reng kabalen ing antini:
“Makatiman ya lalam arung”. Ing taung antini atin yang kamulangan o kalaramang sasalikut inya bala makamulang yang makatiman anting asung mamulang.Duku-duku ya at makalawe keng gabun bang e ulata ing nanu mang sasalikut o paglaram na. Mekad, tatakpan ne pa ing lupa na kabang mangalare ya o manimutla ya.
Kabaldugan: Timan-timan bang isalikut ing kamulangan na.
***
MIKANLAPIT at MISUGLUNG KABALDUGANG AMANU
ayli – ing akakit keng lupa ning ninu mang neng masaya o maligaya ya.
mayli – ing gagawan ning ninu man neng masaya o maligaya ya.
mipapakayli – mangapilitan mayli agyang ampatan na o e na sasaryan uling masaya o maligaya ya.
sagakgak - ing malilyari neng masaya o maligaya ya ya ing tau. Masikan o matning ayli.
sasagaksak – ing gagawan na ning tau neng masaya o maligaya ya. Masikan o matning ayli.
simangut – ing malilyari neng malungkut, magkasakit o masosora ya ing tau.
makasimangut – ing aske na lupa ning tau neng malungkut, magkasakit o masosora ya.
busaktung – aliwang amanu keng simangut.
makabusaktung – ing aske na lupa ning tau neng malungkut, magkasakit o masosora ya.
***
Salamat pung dakal king pamanangkilik keng Kapisik at SunStar Pampanga. Malyari ko pung mag-email keng kek’ong talasulat king muirbiliuqeitpo@gmail.com mag-text o maus para karing kutang o munikala: 0942-3924-399 o 0945-3795-270 o keng Facetime: 0999-3654-490.