Makapabalaka ang pagsaka sa kaso sa dengue nga naobserbahan sa milabay nga duha ka semana sa dakbayan sa Mandaue, diin natala na og 520 gikan sa 419 tali sa Agusto 19 ug Septiyembre 1 ning tuiga.
Kining kusog nga pagsaka niresulta usab sa upat ka patay, lakip ang usa ka tuig ug 8 ka bulan nga bata nga natala sa ikatulong semana sa Agusto ug usa ka 31-anyos, ug 15-anyos nga indibidwal sayo ning tuiga.
Sa samang panahon niadtong Agusto 2023, 164 lamang ka kaso ang natala nga walay namatay.
Si Debra Catulong, Hepe sa Mandaue City Health Office (MCHO), nitug-an sa mga tigbalita niadtong Septiyembre.
Kini nga threshold, nga gimarkahan sa usa ka pula nga linya sa mga graph sa pag-monitor sa opisina sa kahimsog, gibanabana nga hapit 50 nga mga kaso matag semana.
Ang makanunayon nga paglapas sa kini nga threshold sa miaging tulo ka semana nagsugyot sa usa ka potensyal nga outbreak, bisan kung ang MCHO naghulat pa sa opisyal nga deklarasyon gikan sa Department of Health (DOH) Central Visayas.
"Dili lang kini problema sa Mandaue City; ang tanan nga mga lugar ug lungsod sa sulod sa Central Visayas nakalapas sa sukaranan sa epidemya, ug nahibal-an na kini sa DOH," matod ni Catulong.
"Ang labing nakapabalaka kanamo mao nga ang among mga kaso labi nga milapas sa threshold sa ikatulo nga semana," dugang niya.
Agi'g tubag sa makapaalarma nga pagsaka sa mga kaso, si Acting Mayor Glenn Bercede mimando sa City Health Office sa pagpakusog sa ilang mga paningkamot batok sa dengue.
Lakip sa mga preventive measures nga gipatuman mao ang regular nga fogging operation sa mga barangay, nga gipahigayon duha ka oras sa dili pa ang pagsubang ug pagsalop sa adlaw, nga maoy peak times sa kalihokan sa lamok.
Apan, gipunting ni Catulong ang usa ka hagit niini nga pamaagi: kung ang usa ka barangay mohimo og cleanup drive o fogging operation nga independente, ang mga lamok mahimong molalin sa silingang mga lugar.
"The mosquito's fly range is about 300 meters, so it’s more effective if all barangays conduct cleanup drives simultaneously," matod ni Catulong.
Aron matubag kini nga isyu, nagplano si City Councilor Jennifer Del Mar nga mosugyot og ordinansa nga nag-require sa tanang dapit sa dakbayan sa pag-coordinate sa ilang cleanup efforts.
Gihatagan og gibug-aton ni Catulong ang importansya sa pag-apil sa komunidad sa pakigbatok sa dengue ug giawhag ang mga residente sa pagpraktis sa 4S nga estratehiya: Pagpangita ug pagguba sa mga lugar nga breeding sa lamok, paggamit sa mga lakang sa pagpanalipod sa kaugalingon sama sa pagsul-ob og long pants, long-sleeved shirts, ug paggamit sa mosquito repellent, Support fogging operations, ug Pagpangayo ug sayo nga konsultasyon kung adunay mga simtomas.
"Kinahanglang magpakonsulta dayon ang mga residente kung sila o ilang mga anak adunay mga sintomas sa dengue, sama sa taas nga hilanat, sakit sa kaunoran ug lutahan, kasukaon, o sakit sa likod sa mata," ingon ni Catulong.
Sa tinguha nga mas mapalig-on pa ang depensa sa dakbayan batok sa dengue, si Acting Vice Mayor Nerissa Soon-Ruiz, kinsa mangulo usab sa Committee on Health, nagplano sa pagdasig sa mga kabataan sa eskwelahan sa pagsul-ob og medyas abot sa tuhod.
Kini nga lakang gitumong aron malikayan ang mga pinaakan sa lamok, ilabi na gikan sa lamok nga Aedes aegypti, nga nailhan nga molupad ubos sa yuta.
Gipahinumdoman usab ni Catulong ang mga residente nga magpabiling hydrated pinaagi sa pag-inom ug daghang tubig, tungod kay ang pagmintinar sa maayong panglawas ug lig-on nga resistensya hinungdanon sa panahon sa dengue.
Ang dengue sagad makita sa mga simtomas sama sa taas nga hilanat nga moabot hangtod sa 40 degrees Celsius, grabeng labad sa ulo, sakit sa likod sa mata, kaunoran ug lutahan nga sakit (kasagaran gitawag nga “breakbone fever”), kasukaon, pagsuka, ug pantal.
Kini nga mga simtomas kasagarang motumaw tulo ngadto sa 14 ka adlaw human mapaakan sa nataptan nga lamok ug mahimong molungtad tali sa duha ug pito ka adlaw. Samtang daghang mga tawo nga adunay dengue ang wala magpakita mga simtomas, mga 25 porsyento sa mga nataptan ang makasinati niini nga mga timailhan. / CAV