Ubos sa Republic Act No. 9344, ang Juvenile and Justice Welfare Act of 2006, giusab ang criminal liability sa mga menor de edad.
Ang 15 anyos paubos way criminal liability. Samtang ang labaw sa 15 anyos apan ubos sa 18 anyos mahimong mapasakaan og kasong kriminal kon maprubahan nga dunay discernment.
Ang discernment mao ang pagsabot sa kalainan tali sa maayo ug dautan. Giklaro sa Korte Suprema ang mga lagda sa pag-ila sa discernment sa mga menor de edad kay lahi man ang sumbanan sa pag-ila kon sad-an ba o dili ang usa ka menor de edad nga nakahimo og krimen, ang mga children in conflict with the law (CICL).
Mao kini ang unod sa desisyon sa Korte Suprema En Bancc sa kaso nga CICL-XXX v. People (G.R. No. 238798, March 14, 2023) nga gisuwat ni Associate Justice Rodil V. Zalameda. Kini nagsalindot sa petition for review on certiorari batok sa hukom sa Court of Appeals (CA) ug sa Regional Trial Court (RTC) nga nagkonbikto ni CICL XXX sa kasong homicide.
Matod sa Labaw’ng Hukmanan, “Discernment is the capacity of the child at the time of the commission of the offense to understand the difference between right and wrong and the consequences of the wrongful act.”
Gawas nga nasayod siya sa kalainan tali sa maayo ug dautan, nasayod usab siya sa sangputanan sa kasaypanan nga iyang nahimo.
Ang tahas sa pag-ila kon dunay discernment ang usa ka menor de edad adto sa usa ka social worker, ug dayon sa hukmanan.
Ang pag-ila kon dunay discernment maglakip sa kapasidad sa usa ka bata sa pagsabot sa moral and psychological components sa criminal responsibility.
Lakip usab niini ang antisocial behavior sa usa ka bata. Apan ang finding sa social worker evidentiary lang ug di binding sa hukmanan nga sa katapusan maoy moila sa discernment sa usa ka bata subay sa tanang mga ebidensiya ug mga sirkumstansiya sa matag kaso.
Way presumption nga ang usa ka menor de edad dunay discernment. Kinahanglan nga probahon sa prosecution ang matag sirkumstansiya nga nagpakita nga dunay discernment ang usa ka batang akusado sa usa ka krimen.
Si CICL XXX, niadtong tungora 17 anyos, gikiha og homicide sa RTC tungod sa kamatayon ni AAA. Si AAA mitestigo batok kang CICL XXX sa 2003 sa usa ka hearing sa kasong physical injuries nga gipasaka ni DDD, higala ni AAA, batok kang CICL XXX sa Punong Barangay. Mitestigo si AAA nga nakita niya nga gibunalan og balde ni CICL XXX si DDD sud sa usa ka bar sa Baguio City.
Pagkasunod adlaw, nakitan-an na lang si AAA sa iyang mga ginikanan nga nagkadugo ang nawong ug mga mata ug nagligid sa atubangan sa ilang gate. Misulti si AAA kanila nga gibunalan siya ni CICL XXX. Napalgan didto sa hospital nga si AAA dunay massive cerebral contusions ug bleeding sa utok. Nakagawas siya sa hospital apan naglubog sa banig sud sa lima ka tuig hangtod nga namatay sa Nobiyembre 26, 2008.
Sa February 28, 2014, ang RTC mikonbikto ni CICL XXX sa kasong homicide. Gidasunan kini sa Court of Appeals. Pag-abot sa Korte Suprema, gidasunan ang pagkakonbikto ni CICL XXX kay napalgan nga duna siyay discernment sa dihang iyang gihimo ang maong krimen. (edbarrita@gmail.com)