Kataw-anan ang nahitabo nga kaguliyang tungod sa African swine fever (ASF) sa usa ka lungsod sa Bohol.
Dunay reglamento nga pamatyon ang mga baboy, himsog o natakdan na sa makamatay nga sakit, sulod sa gitawag og “hot zone” o “red zone,” nakahatag kini og dakong problema sa mga nagbuhi og mga baboy nga gitawag og mga “backyard raisers.”
Tiaw bay maangin ang imong mga baboy nga mga himsog tungod lang kay namatikdan nga dunay sakit ang usa ka baboy sa imong silingan, unya kay managsilingan man lagi, apilon na lang pod og patay ang imong himsog nga mga baboy aron kunohay dili na mokuyanap pa ang maong sakit.
Tuod man, walay nakapugong sa mga tinugyanan sa maong lungsod nga mangolekta sa mga baboy sa maong lugar aron pamatyon kini, sumala pa sa reglamento sa Department of Agriculture - Bureau of Animal Industry (DA-BAI).
Bisan tuod gipasaligan sila sa mga tinugyanan nga bayran og tag P5,000 ang matag baboy nga kuhaon gikan sa ilang baboyan, nakahatag gihapon kini og dakong kaguol sa katawhan, labi na kadtong daghan og binuhi nga mga baboy.
Dihay usa ka tag-balay nga masulob-on intawon nga naghulat nga moabot sa ilang balay ang mga tinugyanan aron ikarga na sa cargo truck ang ilang mga binuhi.
Pag-abot sa maong balay, diretso dayon og pananghid ang mga tinugyanan nga ila nang kuhaon ang mga binuhing baboy aron patyon.
Apan abtik ang ilang usa ka anak nga miatubang sa mga tinugyanan og mihatag sa iyang warning.
“Kon kuhaon ninyo ang among mga binuhing baboy bisan kon himsog kini, wala kami mahimo pero sultii si Mayor nga karong sunod piniliay, dili na kami mobotar pa kaniya,” mao kini ang bahad sa anak.
Wala dayon makatingog ang mga tinugyanan kay nakalitan sila sa gisulti sa anak ug tuod man, human timbang-timbanga ang ilang nadungog, wala na sila mopadayon pa pagkuha sa mga baboy.
Ingon ani kalisod ang kahimtang sa mga tinugyanan. Sa iningles pa, damn if you do, damn if you don’t.
○ ○ ○
Nag-anam og kainit ang panahon. Sakit kaayo sa mata, sa panit ug sa tibuok lawas kon ibulad ang kaugalingon sa maka-pagba nga kainit sa panahon.
Nakahatag kini og dakong perwisyo sa katawhan, labi na gayod kadtong walay igong proteksiyon sa kaugalingon tungod sa kawad-on.
Daghan na sa mga dam ang naughan na tungod sa kainit ug kawalay ulan nga sarang makadugang sa pondo nga tubig.
Apektado na ang mga pananom apil na ang panagat, tungod sa grabeng kainit sa panahon.
Kon magpadayon pa kini, hayan mo-mahal na usab ang mga presyo sa pagkaon ug samot nga motiurok ang atong ekonomiya.
Bisan pa sa nangaging mga kasinatian, klaro kaayo nga dili andam ang kagamhanan nga mosagubang sa maong problema.
Klaro sab kaayo nga wala maapil sa plano sa gobierno ang pagpangandam kon moabot ang panahon nga dunay dakong huwaw ug uban pa nga mga katalagman ang mosaliring sa atong nasod.
Unsa may rason niini?
Simple lang. Kasagaran mahitabo, dili interesado ang mga namunoan sa pag-implementar sa mga proyekto nga walay komisyon, kikik o kickback.
Ang ilang gusto buhaton kadtong mga proyekto nga aduna silay mapaabot nga komisyon ug dili kadtong mga proyekto nga picture-picture lang ang ilang mahimo.
Apil na niini kadtong gitawag og livelihood projects diin walay mapaabot nga kikik ang mga namunoan.
Kon magpadayon kining maong kinaiya, may paglaom pa kaha ang atong nasod nga mouswag?