Sayon ra kaayo para sa mga opisyales ang pagmando nga mobakwit ang mga katawhan tungod sa umaabot nga bagyo, linog ug uban pang mga katalagman.
Pero para sa mga hingtungdan nga katawhan, lisod kaayo kini buhaton ug buhaton lang nila kini kon wala na gyud silay mahimo.
Para kanila, kon mahimo lang nga dili sila mohawa sa ilang mga panimalay, ila kining buhaton pero tungod sa pwersa sa gahom sa mga namunoan, mapugos na lang sila og bakwit.
Unsay mga posibleng hinungdan niini?
Una, lisod kaayo ug dili sayon ang pagbakwit gikan sa ilang panimalay tungod kay maghakot pa man sila sa mga importanteng mga butang, labi na kon daghan ang sakop sa pamilya, daghang mga bata o tigulang ug labi na gyud kon way masakyan o makargahan sa ilang mga butang ug layo ang lugar nga balhinan.
Ikaduha, kulang sila sa pagsalig sa katakos sa lokal nga pangagamhanan nga mahatag kanila ang mga importanteng panginahanglan alang sa panahon sa pagbakwit sama sa pagkaon, imnunon, kasilyas nga magamit sa pagpanglimpiyo ug pagkalibang o pangihi, katulganan, proteksiyon sa lamok ug uban pang mga peste, ilabi na gyud kon dunay masakiton o padulong masakit.
Ngano man – tungod kay kasagaran mahitabo, dili andam ang mga lokal nga pangagamhanan sa ilang gitawag og evacuation center kunohay nga usa lang ka basketball court, volleyball court o mga lugar nga dili gyud sarang alang sa panginahanglan sa panahon sa katalagman.
Gawas pa niini, dili sab sila andam nga mohatag sa mga pagkaon, tubig, ug uban pang panginahanglan kay kasagaran nga mahitabo, anha lang sila molihok kon aduna nay katalagman unya apiki na sa panahon.
Sa panahon nga gikinahanglan ang hinabang, wala nay ikahatag kay ang pundo alang niini gigamit man sa mga “importanteng” program alang sa pamolitika.
Ikatulo, way pagsalig ang mga katawhan nga biyaan nila ang ilang mga panimalay tungod kay nasayod sila nga kusog ang kawat sa ilang lugar og moandar ang mga hinampak nga mosaka sa mga panimalay aron mangawat bisan taliwala sa kalamidad.
Ug labi silang nasayod nga bisan mo-report sila sa kapulisan bahin sa pangawat, dili kini masolbad ug wala na silay mahimo pa sa mga nahanaw na nila nga mga butang. Muna-mona nilang tigom aron lang makapalit sa mga butang og mao kini hinungdan nga bug-at ang ilang buot nga mobiya sa ilang panimalay nga way tawo kini, bisan pa kon sirad-an nila kini og maayo.
Ikaupat, nasayod sila nga igo lang sa moryo-moryo ang gipakita nga kakugi sa ubang mga lokal nga pangagamhanan nga motabang ug moayuda kunohay sa mga namakwit tungod kay nasayod sila nga mas palabihon pa sa mga mayor o gobernadora nga mogasto sa mga proyekto nga dunay kikik kaysa mogasto alang sa importanteng panginahanglan sa katawhan.
Ikalima, mas palabihon sa uban nga mopuyo sa ilang mga panimalay kaysa mobakwit sa mga gitawag kunohay og “evacuation center” tungod kay nagtuo sila nga mas protektado sila sa ilang mga panimalay kay sa moadto sila sa mga basketball court, volleyball court o eskuylahan nga kulang o way kasilyas, way kalutoan, way kuryente, ug uban pang mga panginahanglan.
○ ○ ○
Nganong dili man andam ang mga LGUs sa ilang gitawag og “evacuation center?”
Tungod kay “pang-compliance” lang ang ilang katuyoan ug dili gyud seryoso sa ilang mga trabaho.
Sa ilang mga report nga i-sumbit sa DILG, kompleto gyud ang ilang mga report nga nagbutang sila og mga evacuation center nga magamit panahon sa mga katalagman, pero sa tinuoray lang, wa gyud silay gihimo kay igo man lang nila gibutangan og karatola ang maong mga lugar nga “evacuation center” bisan pa kon nasayod sila nga wala kini tukora alang sa maong katuyoan.
Tiaw bay basketball court maoy evacuation center, husto diay na?
Nasayod ang mga mayor ug mga gobernador nga lima singko ang katalagman sa atong nasod tungod kay nahimutang kita sa gitawag og “ring of fire.”
Pangutana – nganong dili man mogasto ang mga mayor ug mga gobernadora alang sa pagpangandam alang sa katalagman, pero makahimo man lagi sila mogasto ug mga multo nga mga “flood control projects” nga sa tinuoray lang, wala man gyud makontrol ang baha kay gibulsa man lang.
Kanus-a pa man magseryuso ang atong mga opisyales?