Sa lig-on pa siya og panglawas, wa gyud bisan gamay nga kahadlok o pupanagana nga moabot ang panahon nga kwentahan na sab siya sa iyang panglawas. Kwentahan, pasabot nga momandar na ang iyang lawas nga gastohan kini, dili sa pagkaon o uban pa kondili sa tambal, hospital ug bayad sa mga doktor.
Sa lig-on pa og panglawas, mokaon lang bisan unsa, way pili bahala og baga kaayo og tambok sa baboy, dili ganahan mokaon og utan o isda o prutas kay mas lami gyud kan-on ang karne sa baboy o baka pirmi.
Wa pud pili sa inom, beer, bino, tuba, bahal ug bisag unsa nga itunol sa mga amigo. Plus dili pa gyud moundang hangtod dili mahurot o malata na ba kaha nga gipakasama sa wala nay ugma basta mag-inom na gani sa mga amigo. Labi na og apilan og kanta-kanta sa videoke. Samtang mag-inom, sama sa pugon sab ang baba, buga-buga lang ang aso sa sigarilyo.
Kon paundangon kay makadaot sa lawas, mokatawa lang o dili lang panumbalingon ang pagpaundang, wa gyuy kahadlok bisan gamay.
Sa dihang nagsugod na og ubo-ubo nga uga, wala lang gihapon manumbaling kay smoker’s cough ra lagi, normal basta manigarilyo.
Diha na magsugod kahadlok sa dihang giubanan na sa dugo ang pag-ubo unya maglisod na og ginhawa. Sa bag-o pa lang kini, tagutagoan lang una kay dili gusto og mahayan plus nagtuo lang gihapon nga mawala ra lagi kini.
Sa dihang nisamot na ug dili na matago sa mga sakop sa pamilya ang nagkagrabe nga pag-ubo kinuyogan sa lab-as nga dugo, diha pa makahunahuna og bisita sa doktor.
Sa dihang gisultian sa doktor nga dunay tumor sa iyang baga og kinahanglan operahan dayon kini aron masanta ang pagdako sa tumor, diha pa makaamgo nga grabe na man diay kaayo ang iyang kahimtang.
Tungod sa kadako sa bayranan ug walay tinigom nga magamit, nisamot kabug-at ang problema kay asa na man mangita og pangbayad, labi na kay pulos na minyo ang mga anak ug duna na sab silay mga pamilya.
Dili sab gusto mobaligya sa yuta nga sinunod sa ginikanan kay iyawat na lang dunay mahatag nga kabilin ngadto sa iyang mga anak ug tungod tingali kay wala na man gyud madawdaw, nagpabaga na lang og nawong ug nagpatabang na lang sa mga amigo nga dunay kuwarta.
Ang iyang mga anak, wala mahiuyon sa desisyon sa ilang masakiton nga ginikanan, mao na lang ang nangita og paagi kay dili sab sila makaako nga motan-aw nga pasagdan na lang kini.
Tungod sa kabug-at sa iyang suliran, kalit lang nawagtang ang iyang gana ug kamaya, dili na magtingog-tingog, pirmi na lang maghilak ug dili na ganahan mokaon.
Niining puntoha, daghan siya og nahuna-hunaan.
Kasagaran sa mga tawo nga sama kaniya, mas palabihon pa nga mogasto alang sa doktor, tambal ug hospital kaysa mogasto og sustansiyado nga mga pagkaon ug uban pang panginahanglan sa panglawas.
Dili mokaon sa mga sustansiyado nga mga pagkaon o moinom sa vitamins nga gikinahanglan kay mahal, magmantinir lang og kaon sa mga baboy o laman-luob kay barato ra man kini kon itandi sa mga sustansiyado nga mga pagkaon.
Duna pa gani uban nga kon resitahan sa doktor sa tambal, tungaon lang imbes tibuok ang angay imnon ug imbes inadlaw ang pagtumar, sal-angan kini iyawat na lang makatigom.
○ ○ ○
Mao kini karon ang sitwasyon sa usa ka amigo nga pirmi na lang naghigda ug naghuwat nga bisitahon sa mga doktor, kay nagkagrabe na ang iyang kahimtang sa panglawas. Bisitahon man tuod siya sa iyang mga sakop sa pamilya pero panagsa lang kay duna man sab silay mga trabaho ug daghang giatubang nga mga kinahanglanon sa ilang tagsa-tagsa ka mga pamilya.
Diha pa niya nasabtan nga angay unta gastuhon ang iyang kwarta sa mga butang nga makaayo sa iyang panglawas ug dili sa mga butang nga makadaot.