Kasagaran sa mga programa sa gobiyerno, labi na gyud ang mga lokal nga mga pangagamhanan, nakita nako nga kasagaran kanila dili seryoso sa pagpatuman sa giplano nga mahitabo sa maong programa.
Nakita nako nga mura’g nagduladula lang, aron lang ingnon nga nituman pero moryo-moryo ra diay ang tanan.
Pananglit, adunay gitawag og agro-fair sa mga kalungsoran diin makita didto ang lainlain nga mga tindahan sa mga barangay sa lungsod.
Sulod sa mga tindahan makita nimo ang lainlaing klase sa mga pagkaon, lagutmon, utanon, mga prutas, similya sa mga tanom ug uban pa.
Human makita ang mga nagkadaiyang mga baligya, makaingon dayon ang makakita nga abunda gyud sa pagkaon ang maong lungsod. Tiaw bay guwapa man kaayo tan-awon ang mga baligya nila ug madani gyud ang motan-aw ug mopalit dayon.
Pero adunay problema.
Kasagaran sa mga gibaligya nga mga pagkaon pinalit lang diay nila sa mga nanindahay sa merkado ug dili sa mga mag-uuma. Buot ipasabot, namalit lang sila aron ibaligya ra sab didto sa agro-fair.
Ang resulta, matawag nga “malampuson” ang pagpasiugda sa agro-fair kay kompleto ang mga tindahan sa mga barangay, dako og halin ang mga nanindahay sa agro-fair, ug gidugok sa bagang hut-ong sa katawhan ang agro-fair.
Magbola-bola dayon ang baba sa mayor sa pagdayeg sa tanang mga kapitan nga niapil sa malampuson nga agro-fair.
○ ○ ○
Sa dihang akong gipangutana ang usa ka kapitan ug nganong namalit man lang sila sa merkado aron ibaligya didto sa agro-fair ug ngano nga dili man didto sa mga mag-uuma mismo sa ilang barangay sila nipalit, ang iyang tubag - walay tanom ang barangay mao nga namalit na lang kami sa merkado. Ang importante, matod pa sa kapitan, nga niapil mi ug daghang tinda nga mga pagkaon ang among tindahan.
Unsa may epekto niini?
Una, mahal ang mga baligya kay patongan pa man nila ang presyo sa merkado aron dunay ganansiya ang tindahan sa agro-fair. Napulbos ug napukan ang katuyoan sa agro-fair nga magbaligya og mga barato ug presko nga mga pagkaon.
Ikaduha, wala makatabang sa mga mag-uuma ang agro-fair tungod kay dili man mahalin ang ilang mga abot sa uma. Kon dili mahalin ang ilang abot, dili na sila magkugi nga mananom ug daghan kay pangkonsumo na lang sa pamilya ang ilang buhaton.
Ikatulo, malipayon ang mga negosyanteng manindahay kay kusog man ang halin sa ilang mga “imported” nga mga pagkaon ug padayon nga makaluluoy ang mga mag-uuma kay wa may mopalit sa ilang mga abot.
Ikaupat, tungod kay dili na man lang mananom ang mga mag-uuma, mosamot kadaghan ang mga kayutaan nga bakante lang, walay gitanom ug wala mapahimusli alang sa pag-ugmad sa agrikultura. Ikalima, tungod kay magpunay man lang og “import” sa mga pagkaon ug wala nay magkugi ug pananom, mosamot kamahal ang mga palaliton ug mounlod ug samot ang ekonomiya. Nasayod ang mga mayor niini pero wala ra silay gihimo ug gipasagdan lang nila kini nga magpadayon. Unya ra ba panahon sa kampanya, mag-agbon lang ang ilong sa pagpanghambog nga magkugi sila sa panginahanglan sa pagkaon.
○ ○ ○
Tungod kay tinuig man ang pagsaulog sa agro-fair, adunay igo ug hustong panahon sa pagpangandam ang mga barangay kon unsa ang ilang ibaligya sunod tuig. Aduna silay usa ka tuig nga magamit aron maandam nila ang ilang ipamaligya gamit ang ilang kaugalingon nga abot sa barangay. Adunay daghang mga utanon nga nagkinahanglan lang og gamay nga panahon gikan sa pagtanom aron mahimo na kini nga anihon nga gitawag og early maturing vegetables sama sa tangkong ug pechay. Mahimo kaayo nga mao kini ang unang itanom sa mga barangay kay wala kini magkinahanglan ug dugay nga panahon sa pag-amuma ug maani lang dayon.
Kon paliton sa barangay ang mga tinanom nga mga pagkaon sa mga mag-uuma sa maong barangay, moresulta kini sa daghang mananom, daghan na ang matamnan nga mga kayutaan, mobarato ang presyo sa mga pagkaon ug seguradong moasenso ang kahimtang sa mga katawhan. Makaseguro pa sila nga limpyo ug luwas nga kan-on ang mga pagkaon sa ilang pamilya nga abot ra sa ilang barangay. Lisod ba nga buhaton kini?