Sa kada pulong nga iyang gipadayag, sa kada istoryang iyang gisaysay, mabati ang kainit sa usa ka gugma nga milutaw gikan sa pinakasulod, gugma sa pinulongang Binisaya-Sinugbuanon, nga, alang kang Adelino “Addy” Sitoy, dili lamang kasangkapan sa pakigpulong, kondili kalag sa iyang pagka-Filipino.
“Either mag-Bisaya or mag-English,” mao ra gyud ang ilang nadungog kaniya, ug di gyud, bisan unsaon, mag-Tagalog. Sa iyang panan-aw, ang pagpamugos sa Tagalog isip “nasudnong pinulongan” usa ka pagpakgang sa kahayag sa Sinugbuanong sinultihan. Alang kaniya, ang Binisaya-Sinugbuanon dili ikaduha sa bisan unsang pinulongan. Kini ang una, kini ang iyang kinabuhi.
PANAGTAPOK, PANUDLO
Matag Dominggo, sama og simbahan ang ilang balay, si Addy ang nagwali, di relihiyon, kondi kasaysayan, pinulongan, ug pagkatawo. Sa mga panagtapok, iyang isulti ang mga trivia bahin sa Ikaduhang Gubat sa Kalibutan, mga tinago sa kasaysayan sa Pilipinas, ug ang kinaadman sa Binisaya.
Ug sa matag pangutana nga masulbad sa hustong tubag, may premyo, apan ang tinuod nga ganti, mao ang kalipay sa ilang lolo nga makita nga buhi pa ang pinulongan sa iyang mga kaliwatan.
“Mag-lesson siya namo,” paghinumdom ni Cordova Konsehal Natileigh Siojo Sitoy. Ug sa matag tudlo ni Addy, murag giabunohan ang tanom sa ilang mga hunahuna, nga moturok sa pagmando, pagserbisyo, ug pangandoy nga ang Binisaya ipadayon.
MAGSUSULAT
Dili lang kini pagmando pinaagi sa pulong. Si Addy usa ka manunulat. Sukad pa sa iyang pagkabatan-on, iyang gihugpong ang pinulongan ug pulso sa sugilanon, balak, ug uban pa. Gisulat niya ang iyang kalibutan sa Binisaya, paghulagway ni manlalaban Martin Adelino Maxarlniño Sitoy.
Ang binuhat nga English-Visayan Cebuano Dictionary nga siya mismo ang nangunay sa pagpangulo, nahimong haligi sa mga nagtuon ug nagsulat sa pinulongang Binisaya. Asoy ni manlalaban Martin Sitoy, iyang usa ka higala nga usa ka linguist, nisulti nga kini nga diksyunaryo ang iyang gigamit sa seryosong research, pamatuod sa kaimportante sa buhat ni Addy ug kaubanan sa Akademiyang Bisaya.
Apan ang labing dako niyang tampo mao ang pagtukod sa Cebuano Academy of Arts and Letters, nga usa ka panimalay sa mga magbabalak ug manunulat. Uban sa iyang liderato, nahimong kusog ang tingog sa mga nagtindog alang sa Binisaya isip pampanitikan ug pangkalibutan nga pinulongan.
KINABUHI GISAYSAY SA PAPEL
Apan dili kutob sa pinulongan ug kasaysayan ang gihuptan ni Addy. Gisaysay niya ang iyang kinabuhi — gikan sa family tree, mga kabanay, hangtod sa iyang mga panag-uban sa halangdon nga mga tawo sama nila ni anhing Presidente Carlos P. Garcia, kanhi unang ginang Imelda Marcos, ug kanhi chief justice Hilario Davide, Jr.
Diaries, mga sinulat, personal nga kasinatian maoy nagpuno ni Addy sa iyang adlaw-adlaw sa pagsulat. Bisan kon ang uban niini karon gabok na, ang diwa nagpabilin. Ang iyang mga apo naglaum nga kini mapreserbar ug mahimong libro, aron dili lang pamilya ang makaila kang Addy, kondi ang tibuok Bisaya.
Bisan dunay mga panahon nga magkasungi sila si Addy ug ilang amahan nga si anhing provincial board member Arleigh Jay Sitoy, wala gyud mausab ang presensya ni Addy sa matag panagtapok. Human sa kamatayon sa ilang amahan, nahimong mas duol ang lolo sa mga apo, murag namawi sa mga panahong busy sa mga gimbuhaton. Alang kanila, si Addy di lang apuhan, usa siya ka kabilin. Usa ka haligi sa pinulongan nga ilang gihuptan ug gisaad nga ipadayon.
Sa kalibutan nga nag-usab sa ritmo sa komunikasyon, ang gugma ni Addy sa Binisaya nagpabiling lig-on, du’t sa bukog.