Ang tubig mohubas kon grabe na ang ting-init. Apan ang basura, uwan o init, pirmeng naa, way hubashubas. Mao ni ang nabantayan ni Retired General Melquiades Feliciano, pangu sa Task Force Gubat sa Baha sa Dakbayan sa Sugbo, human sa kanunay nga pagpanglimpyo sa Siyudad hapit kada semana o kon dunay holiday.
Tag 10 ngadto sa 20 ka tonelada nga mga basura ang makuha sa mga volunteer kada clean up. Nanglimpyo na, apan kanunay gihapon nagtipun-og ang mga basura. Gibalikbalik na ang pagpanglimpyo, apan naa gihapon ang mga hugaw. Busa matod ni Feliciano, gikinahanglan ang behavioral change sa mga taga Dakbayan sa Sugbo, labina na tong mga lumolupyo daplin sa kasapaan.
Usa sa mga hinungdan sa baha mao ang pagkabara sa mga agianan sa tubig ug pagmabaw sa kasapaan tungod sa nagtipun-og nga mga basura niini. Dunay mga taytayan nga awasan sa tubig kay naghuot ang mga basura sa ilawom.
Diin ni gikan ang mga basura? Sa gobyerno ba? Di. Gikan ni sa tagsa ka panimalay o tagsa nato nga di kahibawo nga molabay og mga basura, labina sa plastic bottles human og gamit. Daghang water bottles nga pamiyaan lang sa mga nanginom. Tan-awa ra gud kada human sa dagkong mga kalihukan, magkatag lang ang mga basura, kasagaran water bottles.
Mahitabo ni bisan kon daghan og mga basurahan nga gipakatap. Di lang gyud makalabay sa hustong dapit nga labayanan.
Sa tagsa ka balay, di ba pwede mahuwat ang mga trak sa basura sa adlaw nga gitakda ang pagkuha sa madunot ug di madunot inay ilabay og pataka daplin sa dalan, imburnal ug sapa?
Kada panahon sa ting-uwan ug magbaha, pwerte natong makabugal bugal, makayawyaw o makasaway sa kagamhanan gamit ang social media, nga wa nakasulbad sa baha. Unsaon pagsulbad sa baha kon ang katawhan mismo way pakabana, wa mag-usab sa naandang batasan? Naandan na nga buhat ang di maayo busa kinahanglan nga usbon.
Daghan ang mangatawa sa Singapore-like ni Mayor Michael Rama. Sa tinud-anay hinuon, lisod o layo nga kab-uton ang Singapore-like. Apan imposible man tuod, bisan sa kalimpyo lang matawag ta og sama sa Singapore. Bisan kana lang, bahala na ang ekonomikanhong kahimtang ug dagko nga mga imprastraktura. Sayon ra kaayo ni nga makab-ot nato.
Di na magsugod diha sa kagamhanan. Magsugod ni sa atoang tagsa ka kaugalingon, tagsa ka panimalay. Usbon ang naandan nga bati nga batasan.