Sa labing uwahi nga report sa Department of Health (DOH) Oktubre 17, 2025, moabat ngadto sa 300 ka health centers ang giimbestigahan human nasuta nga non-operational.
Gihulagway nga “ghost health centers” nga lain na sab kini nga anomaliya sa laing ahensiya sa kagamhanan nga ang gigamit nga pundo alang sa katukoran niini gikan sa hinagoan sa magbubuhis.
Base sa data DOH, sukad pa sa 2021 adunay 878 ka super health centers nga gitukod pinaagi sa Health Facility Enhancement Program (HFEP). Apan, sa maong gidaghanon 300 niini non-operational, 196 lamang ang aktibo, 17 ang bahin lang nga naglihok, ug 365 wa pa mahuman sa pagtukod.
Sa maong gidaghanon nagpamatuod nga dili ang kakulang sa pondo o teknolohiya ang problema, kundili ang kahuyang sa implementasyon ug ang kawalay klaro nga accountability sa lokal ug national level.
Pagka-iresponsable! Proyekto nga gitagana aron nga makatunol sa serbisyong panglawas ngadto sa publiko ang pasayloa sa mga buaya nga opisyal.
Lain na sab ni nga kontrobersiya nga giilad lang ang publiko.
Base se pahibawo sa DOH nga magpadayon sa case building usa ka positibong sinugdanan, apan kinahanglan nga magpabilin kining transparent.
Ang partisipasyon sa katawhan maoy labing epektibo aron mabantayan ning mga binuang o kurapsiyon.
Sa maong paagi kahatagan og gahum ang katilingban sa pagsumbong sa bisan unsa nga anomaliya batok niadtong opisyal, ahensiya nga mapahimuslanon.
Ang resulta sa audit ug imbestigasyon kinahanglan masayran sa publiko.
Kon ang mga health center magpabilin nga hulagway lang sa plano ug papeles, walay pulos ang mga gipasiatab nga “improved health access.” Ang tinuod nga reporma mao ang pagpanalipod sa integridad sa pondo sa publiko ug pagsiguro nga matag sentabos nga gigasto moabot gyud sa katawhan nga giserbisyohan.
Ang katawhan karon nagpaabot dili lang sa mga kasong pormal nga masang-at, apan sa tinuod nga hustisya ug reporma aron di na masubli ang mga ‘ghost’ project sa gobyerno.
Kinsa na sab kaha nga politico, opisyal sa gobiyerno ang suspek niini?