ANG giluwatang pamahayag ni Presidente Ferdinand “Bongbong” Marcos Jr. niadtong Miyerkules, Hunyo 25, 2025, nga ang nagpadayon nga giyera tali sa Iran ug Israel “walay mahinungdanong epekto” sa ekonomiya sa nasod. Samtang gipasalig sa administrasyon nga ang epekto “manageable” ra, apan kon buot hunahunaon adunay indirect nga epekto sa atong nasod bisan tuod nga layo ra ang middle east sa Pilipinas.
Numero uno niini ang taas nga pag-usbaw sa presyo sa petrolyo ug sigurado nga aduna kini domino effect sa tanang mga nag-unang palitunon.
Sumala sa presidente, ang nag-una nga gibantayan karon mao ang “price gouging,” ang walay igong basehan nga pagtaas sa presyo sa mga produkto, ilabi na sa lana, bisan og wala pa kuno motaas ang presyo niini sa kalibutan. Kining maong kabalaka gipalanog sab sa iyang pakigtagbo sa iyang economic team ug mga opisyal sa Department of Energy (DOE) diin gipaniguro ni DEPDev Secretary Arsenio Balisacan nga “minimal ug dili angay kabalak-an” ang epekto. Gikonsiderar ang pag-usabusab sa presyo sa lana, dagan sa patigayon, ug ang remittances gikan sa mga Overseas Filipino Workers (OFWs) sa Middle East isip mga basehan sa ilang assessment.
Apan, ang opisyal nga pahayag daw nagkasumpaki sa opinyon sa yanong Pilipino.
Kon atong hinuktukan, gipatuman ang sunod-sunod nga pagtaas sa presyo sa petrolyo: P3.50 kada litro sa gasolina, P5.20 sa diesel, ug P4.80 sa kerosene.
Kon tinuod nga walay usbaw sa presyo sa lana sa kalibutan, nganong niusbaw man ang presyo dinhi sa ato?
Ang isyu sa “price gouging” usa ka lehitimong kabalaka apan ang epektibo nga pagbantay niini nagkinahanglan og estrikto ug transparent nga pagpatuman.
Ang mga konsumidor nagkinahanglan og proteksyon batok sa mga negosyante nga nagpahimulos sa sitwasyon.
Ang kahimtang sa Strait of Hormuz, usa ka kritikal nga agianan sa transportasyon nga ibiyahe ang lana sa kalibutan dili angayan nga baliwalaon. Ang bisan unsang seryoso nga kaguliyang dinhi adunay direkta ug dako nga epekto sa global nga suplay ug presyo sa lana.
Ang pagpasalig sa gobiyerno nga andam silang mohatag og P2.5 bilyunes nga subsidiya sa mga drayber sa PUV ug P600 milyunes alang sa mga mag-uuma ug mangingisda usa ka maayong lakang sa pagpanalipod sa labing huyang nga sektor. Dugang pa, ang 28 ngadto sa 30 ka adlaw nga buffer stock sa mga kompanya sa lana ug ang pagpangita og alternatibong mga supplier gikan sa OPEC, US, Canada, ug Brazil.
Igo ba kini? Ang usa ka 28-30 ka adlaw nga buffer stock mahimong dali nga mahurot kon ang panagbangi molungtad o mograbe ug ang pagpangita og alternatibo nga tinubdan sa lana mahinungdanon, ang pagbag-o sa suplay ug pag-establisar sa bag-ong mga kasabutan nagkinahanglan og panahon ug mahimong adunay kaugalingon nga mga implikasyon sa presyo.
Ang kamatuoran mao, ang ekonomiya sa Pilipinas, isip usa ka net importer sa lana ug nagsalig sa remittances sa OFWs, natural nga huyang sa mga global nga kagubot. Ang pagpasalig nga walay “significant effect” samtang ang mga presyo sa lokal nga merkado nagsaka na, nagkinahanglan og mas detalyado nga katin-awan ug mas lig-on nga basehan. Ang pagbantay lamang sa “price gouging” dili igo; kinahanglan adunay transparent nga pagpatuman sa regulasyon ug pag-ila kon ang pagtaas sa presyo resulta ba sa tinuod nga global nga presyo sa lana o sa pagpahimulos.