GAWAS sa pagpakatap og kasayuran, ang pagpausbaw sa pag-access sa cancer screening ug pagtambal, ingon man ang pagpalambo sa health insurance maoy yawe sa pagpakunhod sa nagkadaghang mga kaso sa cancer sa Pilipinas, matod sa usa ka Singapore-based cancer specialist atol sa media briefing sa Cebu City niadtong Biyernes, Hunyo 20, 2025.
Giklaro ni Dr. Zee Ying Kiat, senior consultant sa Parkway Cancer Centre (PCC), nga samtang nisubaw ang kasayuran sa publiko bahin sa kanser, ang hagit anaa sa paghimo sa maong kahibalo ngadto sa aksyon hilabi na sa mga komunidad sa probinsya diin ang mga gamit sa diagnostic ug pasilidad sa pagtambal nagpabilin nga nihit o dili maabot ang presyo.
“Even if there’s knowledge, sometimes accessibility is another problem,” matod ni Kiat. “In rural areas, health facilities are not always available, even for basic screening like mammograms or fecal tests, which are not complicated procedures.”
Dugang niya nga sa higayon nga makompirmar ang diagnosis sa canser, mas maglisod ang sitwasyon tungod sa panginahanglan sa specialized equipment, gasto sa pagtambal, ug access sa mga tambal.
“Even if there’s access, the cost of treatment can be high,” pasabot ni Kiat.
Gitudlo ni Kiat isip modelo ang Singapore, diin ang gobiyerno nagdasig sa mga lungsoranon nga mokuha og health insurance isip paagi sa pagpangandam alang sa grabe nga mga sakit sama sa canser.
“The most important thing is to raise awareness and aim to make healthcare more accessible—especially in the rural areas,” asoy ni Kiat, kinsa niklaro nga ang pagpili sa labing maayo nga insurance nga maabot ra ang bayranan mao ang usa ka praktikal nga lakang alang sa seguridad sa panglawas.
Bisan og nibalibad siya paghatag og direkta nga tambag sa gobyerno sa Pilipinas, gihatagan og gibug-aton ni Kiat ang importansya sa pagtukod og sistema gawas sa mga kampanya sa impormasyon ug giyahan ang mga lungsoranon sa sayo nga pag-ila sa sakit ug pinansyal nga proteksyon.
“Cancer is not a death sentence. The more we know about cancer, the more control we have over it,” pasabot ni Kiat.
Atol sa briefing, gitumbok sab ni Kiat ang kasagarang sayop nga pagsabot kabahin sa cancer ug iyang giklaro nga duha ngadto sa tulo lang ka mga porsiyento sa cancer ang hereditary.
Kadaghanan naugmad human sa pagkahimugso tungod sa mutations nga tungod sa lifestyles ug environmental factors.
Gikutlo niya ang global data nga nagpakita sa 19 millions nga bag-ong mga kaso sa canser sa 2020, nga gipaabot nga motaas ngadto sa 26 millions sulod sa lima ka mga tuig.
Sa Pilipinas lang, gibanabana nga 189 ka mga tawo ang na-diagnose nga adunay cancer matag adlaw, diin ang cancer sa baga, colorectal, ug prostate mao ang kasagaran sa mga lalaki, ug cancer sa suso, cervix, ug colorectal sa mga babaye.
Matod ni Kiat nga dako og matabang ang gobiyerno aron mahimong barato ang healthcare ug insurance.
Ang media forum gipahigayon sa Radisson Blu Hotel sa Cebu City ug giorganisar sa Parkway Cancer Centre, nga nagbase sa Singapore ug adunay lokal nga sanga sa Makati City. / CDF