Nahunlak nga estraktura, nahugno nga mga kabalayan, adunay naligiran sa dagkong bato, pagtumaw sa sinkholes, pagkasiak sa kalsada, pagkaguba sa mga taytayan, ug ang talan-awon sa dihang gilaray ang mga patayng lawas gawas sa Cebu Provincial Hospital - Bogo City, mao kini ang nahimong talan-awon resulta sa magnitude 6.9 nga linog nga miigo sa Dakbayan sa Bogo, Septiyembre 30, 2025.
Paglabay sa usa ka buwan human ang pagtay-og sa amihanang bahin sa Sugbo apan padayon kini nga nakapalisang sa mga residente.
Usa ang 27 anyos nga si Mariz Olidiana, kinsa tindera og isda sa Barangay Nailon, Bogo City nga padayong nakasinati og kahadlok resulta sa maong linog.
Matod ni Olidiana nga bisan og usa ka buwan na ang milabay, makita gihapon ang dakong lama sa epekto sa linog sa ilang pamilya kinsa nawad-an gyud og panimalay human nahagsa ang tibuok balay niini atol sa linog.
Mao sab kini ang rason nga matag tay-og sa yuta, kabalaka sa iyang mga anak ug sa tibuok banay ang kanunay niini nga isanghid ngadto sa kahitas-an aron mahupay ang iyang gibati.
Ang ilang balay, giingong giagian na sa daghang kalamidad apan atol sa linog, wala na kini makasugakod. Tungod niini, nanawagan siya sa gobiyerno nga magpadayon ang ayuda ug pag-abag kanila aron makapabarog sa ilang bag-ong kapasilungan bisan paman sa iyang kahadlok sa yutang natawhan.
Gawas ni Olidiana, apektado usab ang panginabuhian sa tricycle driver nga si Rex Tampus Albaran, 66 anyos, taga Barangay Simbawan sa Dakbayan sa Bogo.
Bisan paman og mga liki ang naangkon sa iyang balay, dili na siya gustong mosulod pa niini.
Hinungdan nga nagbutang siya og tulda gawas sa iyang panimalay kauban sa iyang mga anak ug apo. Nakadugang usab sa ilang kabalaka ang nagkadaiyang linog sa lainlaing bahin sa nasod.
Alang niya dili na niya malantaw nga sama sa kaniadtong normal ang kinabuhi sa mga tawo sa lugar sukad miigo ang linog.
Iyang gipaambit nga ang daghang kasinatian nga ilang naagian sa norte mao ang nakapapukaw sa iyang pagbalik sa hugot nga pagtuo sa Ginoo.
“Adtong higayona natagak ko sa higdaanan sa kakusog... murag naa pakoy phobia ba mahadlok nako mosulod sa balay di nako mosakop kung mag-uwan naa raman say trapal,” matod ni Albaran.
“Mao mani gitugot sa Ginoo, pagsuway ra tingali ni sa kahitas-an nga kadtong wa gyud makasangpit sa iyaha karon na gyung higayona nga makasangpit sa iyaha.”
Samtang si Marisa Suson, 52 anyos nga taga Barangay Poblacion sa Lungsod sa Medellin emosyonal nga misaysay sa iyang kaagi gikan sa pag-igo sa Bagyong Yolanda ug karon ang hagit sa linog sa norte.
Si Suson kasamtangan nga nagpuyo sa tent city sa Lungsod sa Medellin human naguba usab ang iyang balay.
Usa sa kabalaka ni Marisa mao ang posibleng pag-igo sa bagyo ilabi na sa pagsugod sa amihan. Giingong sagad sa bagyo, motadlas sa Northern Cebu.
“Wa nami kahibaw asa mi kay kung evacuation nag-crack man, mga skwelahan nag-crack sad. Naglibog na mi kay wa namay kabakwitan simbahan sad... Ah ana ko manago nalang gyud ta ani sa trapal uy,” matod ni Suson.
Pipila ka semana nalang ug Pasko na, ug panghinaot niya mao ang taas pa nga lugway sa iyang kinabuhi kauban ang iyang mga apo ug anak bisan paman sa giingong dili na masabtan nga kahimtang sa palibot. “Mayta wala nay mahitabo.”
Subay sa uwahing talaan sa Philippine Institute of Volcanology and Seismology (Phivolcs) moabot sa 14,840 ka aftershocks ang natala sa Oktubre 29, 2025 sa alas 8:00 sa gabii.
Gipahibalo ni Robinson Jiorgio, direktor sa Phivolcs nga ang pag-monitor sa aftershocks dili hangtod sa hangtod ug posibleng moubos pa kini sa mosunod pang mga adlaw.
Wala hinuon kini magpasabot nga wala nay masinating tay-og tungod kay active ang fault line apan giawhag niya ang publiko nga padayong magmatngon ug mangandam isip kabahin sa disaster preparedness.
Pipila lang sila sa mipaambit sa ilang kasinatian apan lakip sa mga panghinaot ug pag-ampo sa kadaghanan mao ang kaluwasan sa mga katawhan.
Apan niining tanan, sama kanila dunay mga butang nga mahimong kontrolado ang kahimtang apan sa panahon sa katalagman igo nalang paghangad sa kahitas-an.