Ang pulong “kuan” naggikan sa pinulongang “Chinese” nga nagpasabot og “close” o suod sa Cebuano. Mahimo usab kini nga gikan sa mga “Hindu” nga nagpasabot og “logical thinking.”
Ang pulong “kuan” sa Cebuano adunay nagpahipi nga nagkalainlain nga kahulugan ilabina kon gamiton sa pakighinabi sa nagkalahilahi/ nagkalainlain nga konteksto. Kini nga pulonga sa mga Cebuano gitawag og “filler gap o word filler.” Gamiton usab kini isip puli sa mga butang nga gustong isulti sa nag-estorya apan makalimtan. Gamiton usab kini sa pakighinabi sa tawo nga pugngan ang detalyadong estorya ilabi na kon bastos o dili maayo paminawon.
Base sa pagtuon ni Ganaban (2017), sa diskurso sa Taguig Tagalog napamatud-an nga ang mga Bisaya speaker mogamit sa pulong “kuan” as filler gap sa pag-estorya nga nagpasabot sa pakighinabi gamiton ang pulong “kuan” ilabi na sa dili detalyadong masulti sa buot ipasabot. Sama kini sa pulong nga “ kanang,” “katong,” o sa ingles “um” ”well.” Apan “ambot” usab ang kaatbang niini nga nagpasabot “wala kahibalo” o pagderetso og putol sa estorya. Mahimo nga ang mogamit niini mohunong sa kadiyot alang sa paghunahuna kon unsa ang iyang i-estorya.
Gigamit usab kini sa pagpadayag sa walay kasiguraduhan. Kon ang gikahinabi iyang suod o aduna na silay nahisgutan daan, unya mohisgot sa pulong “kuan,” dali ra kini niya mahibaloan unsa ang gipasabot sa nagsulti . Apan kon ang kaestorya walay koneksyon sa usag usa unya gamitan niya sa pulong “kuan,” makamugna kini og kalibog.
Matod usab ni Atty. Sonny Garcia sa akong pakighinabi kaniya, ang pulong “kuan” alang kaniya usa ka misteryusong pulong tungod sa nagkadaiyang meaning o kahulugan. Mahimong “kataw-anan,” mahimong “bastos,” mahimong makamugna og away. Ug daghan pa, ilabi na kon gamiton kini sa nag-estorya sa nagkadaiyang konteksto base sa sitwasyon, kon kinsa ang iyang ikahinabi, sa lugar, unsa ang gihisgutan, magdepende kini kon kanus-an ug kinsa ang iyang gamitan sa pulong “kuan”. Kinahanglan abtik ang tawo motuki kon makadungog siya sa pulong nga “kuan” kay kini makamugna og daghan nga meaning o kahulugan.
Ang paggamit sa pulong “kuan” dili kaayo mabantayan sa native speaker apan sa dili mogamit niini, ila kini dayong mabantayan ug mangutana dayon sila unsa man nang “kuan.” Di ba, interesting kaayo?
Kini mosunod nga mga pananglitan sa paggamit sa pulong “kuan.”
1. Usa man nang imong gikuan-kuan diha? Mahimong nangutana unsa man ang imong gibuhat diha?
2. Nakit-an ka namo sa imong mama sa plaza, nagkuan-kuan man mo didto, oy. Mahimong ang nagkuan-kuan didto kay nagpasabot nga nagdeyt-deyt.
3. Nabasahan nako sa news ang among silingan nasakpan nga nagkuan daw siya didto sa motel kauban sa iyang kabit. Ang kuan diri nagpasabot nga nakighilawas sa iyang kabit.
4. Katong kuan, ba imoha natong gikuan. Ang “kuan” diri sa diskurso nagpasabot nga suod nga managhigala ang nagtabi o suod sila sa usag-usa o adunay duol nga relasyon sama sa pamilya nga ang matag usa nakasabot sa unsay gipasabot niya sa kuan.
Sa pakikukabildo “kuan” mo reflect kini sa mga kultura sa mga Bisaya. Matod ni Zeus Salazar, nga ang pinulungan ug ang kultura dili kini magbuwag.
Kamo, unsay inyong nabantayan sa pulong kuan? Pwede ninyo ipaambit sa Akademiyang Bisaya. Isuwat na, ayaw kini ninyo itago kay kini talagsaong pulong sa mga Bisaya nga wala sa uban.
Lita A. Bacalla PhD