Mga batid: Cha-cha wa na kinahanglana

Dili kinahanglan nga usbon sa gobyerno sa Pilipinas ang 1987 Philippine Constitution aron makab-ot ang maayong pagdumala ug mapausbaw ang ekonomikanhong bahan­di sa nasod, sumala sa pipila ka mga eksperto.

Atol sa usa ka forum nga gitawag og “Cha(t), Cha, Cha: Mga Indayog at Ritmo sa Pagpalit ng Saligang Batas” sa Philippine Communications Society, University of the Philippines (UP) ug sa Catholic Educational Association of the Philippines (CEAP) sa Miyerkules, Pebrero 28, 2024, ang mga abogado, ekonomista ug mga propisor sa siyensya sa politika, nihatag og gibug-aton nga inay nga ipadayon ang Charter change (Cha-cha), ang gobyerno kinahanglang motutok sa pagpatuman sa kasamtangang mga lagda ug balaod sa epektibong paagi.

GAWASNON NA

Si Dr. Cielo Magno, kanhi undersecretary sa Fiscal Poli­cy and Monitoring Group sa Departamento sa Pananalapi ug karon propesor sa UP School of Economics, mitimbang-timbang sa mga debate sa pagbag-o sa pipila ka mga probisyon sa ekonomiya sa Konstitusyon.

Matod ni Magno, napasar na sa Kongreso ang balaod nga nagliberal sa ekonomiya sa Pilipinas niadtong 2022.

Kini sukwahi sa bag-o nga katarungan sa House of Repre­sentatives alang sa Cha-cha nga ang foreign direct investments (FDI) kay regulatory restrictive gihapon.

Gihatagan og gibug-aton ni Magno nga aron madani ang dugang nga FDI, kinahanglan nga tagdon sa gobyerno ang ‘externalities’ nga makapugong sa FDI sa paghimo sa pag-uswag sa ekonomiya alang sa nasod.

Kini naglakip sa mga hinungdan sama sa lebel sa edukasyon, teknolohiya, imprastraktura ug kahimsog sa mga nag-uswag nga mga nasod sama sa Pilipinas.

Gitumbok usab ni Magno nga ang medyo overqualified nga labor nga way taas nga lebel sa human investment kalabot sa per capita income, makababag sa paspas nga pagtubo sa FDI.

Dugang pa, ang pagbaton og dili hingpit ug atrasado nga pinansyal nga merkado mahimong makapugong sa usa ka nasod sa pag-ani sa hingpit nga mga benepisyo sa FDI.

Siya misugyot nga ang gobyerno mabinantayon nga tagdon ang mga potensyal nga epekto sa FDI sa domestic nga pamuhunan, nga nagpatin-aw nga samtang ang FDI makadugang sa pamuhunan sa nasod.

Gihatagan usab niya og gibug-aton nga ang pipila sa mga pagdili sa FDI sa pagpanalipod sa nasudnon nga seguridad, labi na sa mga sek­tor sama sa kuryente, diin ang National Grid Corp. sa Pilipinas dunay mga mamumuhunan gikan sa China.

EDSA

Si Christian Monsod, kanhi Commission on Elections chairman ug usa sa mga importanteng tawo sa pag-draft sa 1987 Philippine Constitution, nagtuo nga ang Edsa People Power Revolution niadtong 1986, labaw pa sa pagpahiuli sa demokrasya. Usa usab kini ka saad sa usa ka bag-ong kahikayan sa katilingban.

Gipalagpot sa Edsa Revolution sa gahom ang diktador nga si Ferdinand Marcos Sr., kansang 20 ka tuig nga pagmando gitiman-an sa pag-abuso sa tawhanong katu­ngod ug korapsyon.

“The fact is that (after we brought) our nation to greatness at Edsa and after we accomplished in the 1992 elections, the first peaceful transfer of power in 27 years, we folded our banners, we put away the T-shirts with the imaginative slogans that brought humor to that time and we went back to our personal purposes and advocacies. As we went back to our separate pace with our separate causes, we lost something to dream of a nation in a significance of interconnected lives. This is why we are in a bad position today,” matod ni Monsod.

AUTHORITARIANISM

Gitambagan ni Monsod ang publiko nga magmatngon sa gisugyot nga Cha-cha.

Matod niya, ang nasod anaa sa usa ka danlog nga bakilid padulong sa authoritaria­nism nga makita sa pagsaka sa dinastiya sa upat ka mga presi­dente nga sila Joseph Estrada, Gloria Macapagal-Arroyo, Rodrigo Duterte ug karon Presidente Ferdinand Marcos Jr., anak sa napalagpot nga presidente.

Si Monsod midugang nga ang mga sistema sa checks and balances sa nasod nagkahuyang, ang pagmando sa balaod nagkahinay, ug ang korapsyon nagkadaghan.

Giangkon niya nga gibasol sa mga opisyal sa gobyerno ang Konstitusyon nga nakababag sa pagtubo sa ekonomiya sa nasod.

Apan, ang ilang argumento gibase sa usa ka survey nga nagpakita nga 73 porsyento sa mga Pilipino ang gamay o walay kahibalo sa 1987 Constitution.

MANALIPOD

Tulo ka rason ang gihatag ni Monsod nganong dili na a­­ngay usbon ang Konstitusyon sa Pilipinas.

Una, siya miingon nga ang hustisya sa katilingban anaa sa ka­singkasing sa 1987 Constitution, nga nagtumong sa pagpalambo sa kinabuhi sa mga kabus.

Ikaduha, giingon ni Monsod nga ang Konstitusyon gilaraw aron mapanalipdan ang nasod gikan sa laing awtoritaryan nga gobyerno.

Sa kataposan, iyang gitumbok nga ang Konstitu­syon hugot nga nakagamot sa katawhang Pilipino mismo. Dili sama sa 1935 Constitution, nga naghatag sa mga Amerikano og patas nga katu­ngod sa patrimonya sa Pilipinas ug sa mga palisiya sa ekonomiya, ang kasamtangang Konstitusyon dili ma-amend kon way pagtugot gikan sa mga Filipino. / HIC