PALISIYA nga dili patas, inilogay sa utlanan, kadawo sa gahom, kahangol sa bahandi, kahital sa personal nga interes maoy hinungdan sa kagubot nga mosangpot sa gubat.
Pilipinas, China, Malaysia ug Vietnam nag-ilog sa Spratly Islands o Pag-asa Island. Pilipinas, China ug Taiwan nag-ilog sa Scarborough o Panatag Shoal. Pilipinas ug China nag-ilog sa West Phil. Sea o South China Sea (Ayungin Shoal).
Milusad nag desisyon ang UN Arbitral Tribunal nga iya sa Pilipinas ang West Phil. Sea basi sa kalibotanong balaod sa kadagatan o international law of the sea.
Wala katuldoki og kasulbaran kay wala tahora sa China ang maong hukom. Gusto untang ugmaron sa Pilipinas ang Benham Rise, Mischief Reef, Red Bank nga tugob sa gas ug enerhiya agig abag sa Malampaya oil sa Palawan ug Sandy Cay-gamayng sandbar nga tukoran untag tigbayon nga pasilonganan sa mga mananagat.
Apan miprotesta ang China. Nasuko si Chinese Pres. Xi Jinping mihagit og pakiggubat sa Pilipinas kon hilabtan ang kabahin sa West Phil Sea.
Reaksyon ni Senior Associate Justice Antonio Carpio nga ang hagit sa pakiggubat maoy lig-ong sukaranan sa Pilipinas nga mopasaka og kaso sa International Court of Justice pagdemanda nga tumanon sa China ang hukom sa UN Arbitral Tribunal nga ang West Phil. Sea iya sa Pilipinas.
Ubos sa international law kon dili molihok ang Pilipinas sama ra nga milingiw sa kabtangan nga giangkon sa China nga nakalapas sa UN Charter.
UN nagkondenar sa China nga walay veto power sa wala pagtahod sa hukom. Miduko lang si Pres. Rodrigo Duterte sa hulga ni Jinping kay kon mosukol pod mahisamag David versus Goliat.
Iyang giamigo si Jinping. Gani nakakuha og 24 milyones dolyares nga investment dinhi sa nasod, Chinese investors mibobo og pohonan, mobutang og railway, telcos, miabag sa gubat sa Marawi lakip na sa 1.15B pesos para rehabilitasyon, nagpirmahay og 14 ka kasabotan alang sa seguridad, proyekto ug kalig-onan sa nasod.
Siyam ka Chinese firms mogahin og 9.5B pesos alang sa kalamboan sa enerhiya, turismo, inprastraktura, agrikultura ug panglawas nga dunay 10,810 ang makatrabaho. Katambayayong usab ang China ug Pilipinas sa gubat batok drugas, terorismo ug kurapsyon.
Panahon nila ni Pres. Ferdinand Marcos gipasaligan sa China nga maoy mosuplay og uling para isugnod sa mga pabrika apan dili maayog kalidad, Cory Aquino gipasaligan sa China og mga bus apan dali ra kaayong nangaguba, Gloria Arroyo sa National Broadband Network (NBN) nga kontrata tali sa gobyerno ug ZTE Chinese Telcos apan mahal ra kaayo hinungdan nga giputol ang maong kontrata. (csa_1156@yahoo.com / 0916-734-5737)