Nagkinahanglan og sumpay ang usa ka forum nga gipahigayon sa Palm Grass Hotel duha ka Sabado na nga milabay nga gititulohan og “Gikamang na ka? Elections in Philippine History.”
Samtang daghan og nahisgutan kabahin sa giingong vote-buying sa miaging mga eleksyon, apan wala gyud matuki kining maong isyu nga lawomlawom. Alang kanako, eye-opener lang kadto kabahin sa usa ka dakong suliran matag eleksyon dinhi sa Pilipinas.
Si Rejene Lakibul, chairman sa Political Science department sa University of San Carlos (USC), nakahisgot kabahin sa pagkontrolar sa mga agalong-yutaan sa dagan sa piliay sa ilang dapit. Ug kining maong pagkontrolar sa piliay anaa pa gyud hangtod karon.
Naminaw ko kang Maam Laila Labajo sa Socio-Anthropology department sa USC ug sa CCIMPEL-PPCRV kun Cebu – Citizens Involvement and Maturation in People’s Empowerment and Liberation/Parish Pastoral Council for Responsible Voting.
Ang laing duha ka nga resource persons mao silang Hal Atienza nga gikan sa kampo ni Bise Presidente Leni Robredo ug kang Guilliam Roque nga representante sa team nilang Ferdinand Marcos Jr. ug Sara Duterte.
Ebidensya?
Tingale di lang sila gusto nga makahisgot og pasangil nga wala pay klarong ebidensiya. Apan, alang kanako wala gyud sila makadut niining giingong pangamang kun vote-buying panahon sa eleksyon.
Apan nakahibawo na man gud kita nga kining giingong pangamang nagsugod kini kaniadto pa gyung gidala dinhi sa mga Amerikano ang sistema sa eleksyon dinhi sa Pilipinas.
Kon seryuso ang paninguha nga makakuhag ebidensya sa pagpamalit og boto, makakuha na unta kita sa pagkakaron.
Bisan pa man sa pagpatigbabaw sa People Power kaniadtong 1986, igo ra man natong gibalik ang bulok nga sistema sa politika sa wala pa ang Martial Law sa 1972.
Tinuod nahimo na kitang multi-party system. Naa ang mga party list groups. Ug daghang tarong nga mga kandidato nga nanagan.
Apan, wala gyud matangtang ang giingong vote buying kay nagpadayon ang mga political dynasty ug nahimong stratehiya sa pagdaog sa piliay ang pagpamalit o pangamang.
Evasco
Testigo ko nga estrikto kaayo si kanhi Cabinet Secretary Leoncio “Jun” Evasco nga dili mamalit og botos kaniadtong nidagan siya pagka gobernador sa Bohol batok ni Arthur Yap pag 2019.
Nakahibawo na man kita nga dagko kaayo ang palit og boto diha sa Bohol. Apan wa gyud mamalit ang Evasco.
Wa gyud intawon makalusot. Pero kapin sa dos mil lang ang labaw sa kaatbang. Mao nga wa ko mahibong nga sayon ra kining gibuno karong 2022 kay gisuklan man si Gob. Yap ni Rep. Ares Aumentado nga nisubay sa tradisyonal nga paagi sa pagkampanya.
Mas maayong mokuha og mga impormasyon ang atong naa sa akademya sa mga party list groups nga pwerteng nakahimog voters’ education sulod sa katuigan.
Apan ang mga political officers sa mga tinuod nga party-list groups makatestigo nga ang ilang mass base, madutlan gyud sa mga mangamang.
Trapo
Kon seryuso man kitang mawagtang ang pangamang, kulang kining usa ka forum lang. Kulang gani ang mga panginguha sa simbahan ug kining mga naa sa akademya.
Alang kanako, angay seryusohon sa pagwagtang kining mga political dynasty ug ipakanaog ang mas striktong pagbantay batok sa mga pagador mga tulo ngadto sa bisperas sa elekyon.
Apan dakong hagit kini kay ang pangamang, nahimo nang kasaligan nga stratehiya sa pagdaog sa eleksyon. (DM nako @anol_cebu)