Wa pa gani ta mahuwasi sa kahadlok human moagi ang bagyong Paeng halos sa tibuok nasud niadtong milabayng semana, dia nasad si bagyong Queenie nga gikatakda na usab moigo sa samang direksyon karong semanaha.
Gibinlan ni Paeng og labing minos 100 ka kinabuhi ang nakalas samtang 40 ang nangaangol unya daghan pang missing ug minilyon na usab ang danyos sa imprastraktura ug agrikultura nunot sa baha ug landslide. Sa Cebu City, adunay upat ka mga balay ang gibanlas sa landslide nga lakip niini ang balay ni Busay Barangay Kapitan Ma. Christia Famador ug ang ilang kasilinganan nahulga nunot sa kadelikado sa sitwasyon sa ilang gipuy-an.
Niawhag ang Cebu City Disaster and Risk Reduction and Management Office kang Mayor Mike Rama nga di na pabalikon ang nagpuyo sa naasoyng dapit. Samang mga panghitabo ang balikbalik natong masinati matag tuig ilabi nang ang Pilipinas maigo og moabot 20 ka mga bagyo.
Kon di ta maapektuhan sa kusog nga hangin dala sa bagyo, ari usab ta sa grabe nga bunok sa uwan ilabi na kon hinay ang pag-irog niini. Sa sige nato og kasinati niini nga trahedya, wa pa gihapon ta maleksyon lakip ang atong lokal ug nasudnon nga kagamhanan kansang mga “band-aid solution” lang gihapon ang ilang gihimo sa matag human matagamtaman nato ang mga bagyo.
Konkretong mga solusyon na unta ang atong andamon aron maminusan ang makalas nga kinabuhi ug diyotay ra nga mga imprasktura ang maapektuhan. Ang sulbad ning epekto sa mga trahedya di matutokan ning panahona kay wa may buhatan nga maoy magplano ug mopatuman niini. Mas maayo nga aprobahan na ang tinguha alang sa katukoran sa Department of Disaster Resilience aron mahiusa ang panglantaw sa matag dapit ilabi kadtong mga lugar nga gikonsiderar nga danger zone unsay ilang mahimo niini ug mahatagan usab sila og pundo.
Kon naa na kini nga buhatan angay nga sa purok magsugod unsay ilang konkreto nga plano kay sila man maoy nasayod sa peligro nga ilang masinati sa ilang dapit. Kasagaran karon nasayod na kon unsay himuon sa disaster risk reduction busa palapdan nato ngadto sa disaster preparedness and response unya kadtong mga nangaguba hatagan og kahigayonan nga mahibalik. (josephelvirtubilan@gmail.com)