Butuanon, Cansaga, Cotcot, ug Mananga — kining upat ka dagkong sapa niawas niadtong Martes, Nobiyembre 4, 2025, nga niresulta sa flash floods sa daghang lugar sa Talisay City, Cebu City, Liloan, ug Consolacion.
Ang kalamidad nikalas og labing minos 111 ka kinabuhi ug daghan ang nawad-an og pinuy-anan.
Ang danyos nga dala sa Bagyong Tino nakapasuko ug nakapangutana ang mga Sugboanon: nganong nahitabo kini ug asa padulong ang bilyon-bilyon nga pundo alang sa flood control?
Si Cebu Governor Pamela Baricuatro pinaagi sa iyang Facebook post niadtong Martes, wala gyud kapugong sa iyang kasagmuyo sa dako kaayong pundo nga gigahin alang sa probinsiya.
“P26 billion funds allotted for flood controls for Cebu province, yet we are flooded to the max after the Typhoon Tino,” matod ni Baricuatro.
Gisaway sa gobernador ang dakong pundo nga gigahin sa Cebu Province, bisan pa nga ang Department of Public Works and Highways (DPWH) data nagpakita nga P12.48 bilyunes ang gibubo alang sa 143 ka flood control ug river improvement projects sa Mananga, Cotcot, Butuanon, ug Cansaga.
Sa interbyu sa ANC Headstart, gipadayag ni Baricuatro ang iyang pagtuo nga duna’y mga “ghost and substandard” flood control projects sa lalawigan.
Iyang gitumbok ang mga iregularidad sukad pa niadtong 2019, lakip na ang mga kontratista nga giingong nanghuwam og lisensya gikan sa ubang kompaniya.
Matod sa gobernador nga ang mga nadiskubrian, gisumiter na sa Independent Commission for Infrastructure.
Nangayo si Baricuatro og nasudnong tabang pinansyal ug dinaliang transparency sa paggasto sa pundo sa public works.
“We need accountability,” ingon ni Baricuatro nga naghulagway sa nahitabo nga “Worst Flash Flood in Cebu’s History.”
Niulbo sa social media ang kasuko sa mga netizen ug nanawagan sa hustisya.
Ang mga Sugboanon nagduda nga ang maong katalagman dili lang natural disaster, apan man-made catastrophe nga gipatuyok sa kurapsiyon, pagpabaya, ug incompetence.
Si Welgie Navarro ni-comment, “No more Bangon Mentality! People stayed alert and prepared, but the water keeps rising — and so does corruption.”
Gisaway sab ni Anna Vivar ang mga opisyal sa gobiyerno nga “parasites who bragged about flood control projects that never worked.”
Ang Butuanon River ang usa sa labing apektado nga agianan sa tubig sa Metro Cebu nga nakadawat sa labing dako nga pundo nga labaw pa sa P9.8 bilyunes, nibaha sa Mandaue City ug nagpakita sa makalilisang nga pag-awas sa floodwaters sa Villa del Rio Subdivision sa Cebu City.
Sa Mananga River, bisan og P296.5 milyunes ang nahuman nga proyekto alang sa riverbank rehabilitation, ang mga pinuy-anan ilawom sa Mananga Bridge sa Talisay City nangaguba tungod sa kusog nga sulog.
Sa Liloan ug Compostela, ang mga proyekto sa Sapa sa Cotcot niabot sa total nga P268.5 milyunes.
Ang mga flood mitigation structure gihimo tali sa tuig 2019 ug 2022, nga gipadagan ubos sa pagdumala sa Cebu 5th District Engineering Office.
Ang mga nag-unang kontratista naglakip sa Quirante Construction Corp., Ven Ray Construction Corp., ug BNR Construction & Development Corp.
Apan atol sa bagyo, ang baha sa Cotcot nilapaw sa iyang tampi, nitabon sa mga balay ug mga umahan.
Samtang ang Sapa sa Cansaga nga nagsumpay sa Consolacion ug Mandaue, gigastuan og labaw sa P312 milyunes nga infrastructure works gikan sa 2016 hangtod 2022.
Ang mga proyekto naglakip sa flood mitigation structures, revetment works, ug channel improvements nga gipatuman sa BNR Construction, Henscha Phils. Inc., ug On Point Construction & Development Corp.
Kini nga mga paningkamot kabahin sa mas lapad nga estratehiya sa DPWH aron mapalambo ang drainage connectivity tali sa Cansaga Bay ug sa Butuanon River basin. / EHP