Maria Fatima
Lindogon, Sibonga, Cebu
"Every sin carries its own punishment."
— American Proverb
Nipiyong ko sa kasakit dihang nanagunton ang kahapdos sa akong suso nga nikatap sa tibuok nakong dughan, apan gisigihan ko gihapon og kuso-kuso ang bulingon nga himabaw sa palanggana. Bag-o lang pud nako nabuyokan ang kaldero alang sa among pamahaw. Maayo libre na ang sud-an kay aduna pa may salin nga inon-unang isda sa among panihapon. Dili nako kinahanglang magtagbaw og hunahuna kon unsa na pud sud-anon. Molakra gyud baya sa dagway ning akong anak ang kapalaw kon dili siya ganahan sa sud-an maong maningkamot intawon kong makapangita og laming pagkaon.
Nadungog nako ang paglagasak sa tubig sa kasilyas. Dominggo man diay karon, maong mosayo sab ni siya'g tangka sa tindahan nga iyang gitrabahuan duol sa simbahan sa Santo Niño.
“Sukaran na tika'g pamahaw, Dong?” pangutana ko pa dihang nigawas na siya sa kasilyas ug nakailis na sa iyang sinina. Miatubang siya sa samin unya nanudlay nga sama'g wala siyay nadunggang pangutana gikan nako. Kahilom ang tubag. Naanad na ko.
Sama sa naandan sukad sa akong pagbalik dinhi sa among panimalay, molakaw si Vince nga dili man lang mananghid. Sakit hunahunaon nga dakong pagdumot ang gibati sa akong anak nganhi nako. Dili lalim sud-ongon ang paghikaw og gugma gikan niya. Mas sakit pa kini kaysa sa sakit sa akong lawas.
Maayo na lang human sa akong nahimong dakong sala gidawat gihapon ko sa akong magulang nga si Elsa. Wala ko niya gisalikway dihang nipakita ko'g balik dinhi sa among dapit. Dako ang kaulaw nga akong gimugna sa among kaliwat, apan matod pa ni Manang “Pasagdi sila Jenalyn. Dili nimo sila mapugngan sa paglitok og bati nganha nimo. Paningkamoti ang kabag-ohan…” Ug mao kana akong gipaningkamotan. Lisod tungod kay dili na mabalik kon unsa ang nabungkag, labi na ang pagsalig.
Sulod sa akong lawak naligo ko sa dagkong singot samtang gihalog nako akong dughan tungod sa dili mahulagway nga kasakit. Murag gidabdaban ang akong kaunoran suhop sa bukog. Dili sab nako mapugngan akong tingog sa pag-ambangol. Daghang tambal ang gisulayan ko pagtomar apan wala dutli ang sakit sanglit nagpadayon kining mikatay sa tibuok nakong kabukogan.
NAKAMATA ko ug may nadungog nga panaglalis. Bag-o ang palibot ug nasingo nako ang pamilyar nga baho sa mga tambal. Gidala na pud ko nila dinhi sa ospital. Bug-at akong tibuok lawas ug nagpabilin gihapon ang dili masabtang kasakit, apan bintaha gamay kompara sa una.
“Ah nganong mag-antos pa man. Nibalik na siya nga dunay sakit kay kon wala na masakit dili na siya makaamgo, Tiya,” pulong ni Vince nga may kalagot. “Bisan unsaon inahan gihapon na nimo…” sa nagpakiluoy nga tingog ni Manang Elsa.
“Mao nay akong problema, inahan nako maong wala koy mahimo bisan supak sa akong buot,” tubag sa akong anak. Human mipatunga ang kahilom dayon nadungog ko ang lalom nga panghupaw. Mihuot ang akong dughan ug daling miawas ang luha sa akong mata.
Gipasagdan ko kini sa pag-agas. Dili ko ganahan makabantay sila nga nakamata ko. Gusto kong madungog ang matuod nga gibati sa akong anak kay sukad sa akong pagbalik pagpuyo sa among balay wala koy nadunggang pulong gikan niya. Sulod sa duha ka tuig sa akong pagkawala wala nako makaila pa niya. Dako ang nahimong kausaban.
“Gamiton niya iyang Stage 4 cancer aron madutlan ko sa kaluoy. Ngilngiga, wala siya naluoy namo ato ni Papa nga iyang gibaylo sa iyang laki. Sa akong amahan ko naluoy nga nayabag intawn ang utok tungod dili makadawat sa iyang gihimo…”
“Patay nang imong amahan. Limsi og kaluoy imong inahan nga buhi pa,” ni Manang Elsa.
“Kana maoy labing pinakalisod. Kay bisan tingali bugtian sa kamatayon ang iyang salang gihimo dili nako makaila'g kaluoy nganha niya,” pulong nga maoy labing sakit sa tanang sakit. Niambangol ko'g kalit. Daling midagan padulong nako akong maguwang. Milagrohan unta ko nga si Vince ang moduol, apan, dihang gilantaw ko siya wala siya milihok sa iyang gibarugan – iyang mata blangko sa emosyon.
Dili igo akong kamatayon. Bugti sa tanan nakong mga sala mao na kini ang katapusan. Sayod ko sa akong kaugalingon nga wala nay ugma alang pa nako. Sa katapusan man lang nakong gininhawa naa siya akong anak makasud-ong. Human sa akong pagbalik kanunay kong nagpaabot nga madungog ang pulong gikan niya nga “Ma”.
Moabot unta ang adlaw nga iya nakong mapasaylo.
(KATAPUSAN)