Maria Fatima
Lindogon, Sibonga, Cebu
“To have committed every crime but that of being a father.” — Emil Cioran
Nadungog nako ang usa ka makabungol nga buto gikan sa grupo sa mga polis. Mikalit og kahulog ang hinagiban nga gigunitan sa akong amahan nga iyang gition sa akong liog ug misunod siya pagkahagba. Mituyok akong panan-aw dihang mibugwak siya og daghang dugo. Dihang misyagit akong manghod sulod sa among balay mao usab ang pagkalumoy sa akong tuhod ug nahagba ko sa akong gibarugan. Ug mao kadto ang katapusan nakong nasaksihan sa wala pa ko nawad-an sa panimuot.
MAKAPAMULONG ko nga usa ko sa mga dimalas nga tawo sa kalibotan tungod kay nakabaton kog walay klarong mga ginikanan. Kon puwedi pa lang makapili og ginikanan dili ko pilion ang gihatag sa Ginuo. Balibaran gyud nako kini. Nagsugod ang tanan dihang nikuyog sa laing lalaki akong inahan. Wala na ko makaila sa akong amahan human sa gibuhat ni Mama. Dako ang nahimong kausaban niya.
Diyes anyos lang ko atong panahona diin kanunay kong madungog sa among mga silingan nga tungod sa pagkapilde og tongits sa akong inahan ug wala nay ikasugal nikuyog kini sa lalaking iyang kadula nga usa pud ka minyo. Mao pud ni ang gisulti ni Nang Daling nako kon mamalit ko sa iyang tindahan, dayong yawyaw sa utang nga gibilin sa akong inahan nga taga liog. “Ambot mamatay na lang guro ko di gyud to mabayran ang utang sa imong inahan. Utro pud nang imong amahan, Neng.”
Kaming duha sa akong manghod nga lalaki ang nahimong luoy. Adto mi sangko sa akong Lola aron mangayog kaon kay wala nay pagpakabana si Papa namo. Adto mi magyampungad sa akong manghod aron mabuhi. Pila ka bulan nagmaoy akong amahan ug kon motrabaho man para lang sa iyang bisyo.
Dihang naabot ko sa high school daghan kong madungog nga mga huhungihong kalabot aning binuhatan ni Papa. Ingon sila nga tigpayuhot kini og ginadiling druga sa among Baranggay. Naay mga adlaw nga dili siya mouli sa amo ug matod pa ni Nang Daling nga dako kuno ni og baol sa marijuana didto sa kinabukirang Baranggay sa Polangyuta.
Dihay usa ka buntag diin miduaw si Kapitan Enrico sa among balay ug gipangita si Papa. “Bitaw, Kap. Wala na ko masayod sa kalihukan ining akong anak. Mouli ra man na diri kon ganahan,” si Lola nga maoy niatubang.
“Kon ugaling mouli padalikyata sa Baranggay Hall kay naa koy isulti niya,” pulong pa ni Kapitan.
Dihang miuli si Papa ug giingnan ni Lola bahin sa sugyot sa Kapitan kalit kining nasuko ug gitiunan si Lola og 45 nga pistola. Nagkurog ang akong apohan sa pag-alam-alam nga buhian lang intawon ang iyang gihuptan kay basin unya og mademonyuhan. Sukad ato, wala na nanginlabot si Lola sa tanang kalihukan ni Papa. Gipasagdan na niya kini.
Sa mga nanglabay nga bulan daghang nasikop ang kapulisan sa among Baranggay tungod sa druga. Dili ka kompyansahan kay duna lay kalit magpinusilay bisan udtong tutok.
Mahadlok ang mga tawo nga mogawas sa tagsa-tagsang panimalay kay basin unya og maamong.
“Diin ka man gikan Donsoy? Ingon baya si Lola nga dili ka palaagon bisan asa kay delikado,” pulong ko pa ngadto sa akong otso anyos nga manghod.
“Gisugo ko ni Papa og pahatod,” tubag pa niya dayong hingos sa iyang sip-on.
Nahibulong ko unsay sulod atong itom nga bag nga kanunay ipadala ni Papa sa among silingan nga si Noy Sindoy. Usahay akoy iyang suguon sa pagpahatod unya iya kong tagaan og usa ka gatos inig balik. Matod pang Papa ilaha daw ning negusyo ni Noy Sindoy nga usa pud ka negosyante og kopras. Naa man daw ang lapad nga kalubinhan didto sa Baranggay Polangyuta.
Usa ka buntag niana natingala ko tungod sa pagkalisang ni Papa. Nagdalidali siya og panulod sa iyang mga butang sulod sa dakong bag. Nakakita pud ko og binandol sa tagsa ka libo nga iyaha lang gidasok og lahos.
“Neng. Dali dinhi. Tabangi ko'g dala ini didto sa bodega nila Sindoy,” matod ni Papa nga gikulbaan.
“Pagdali,” mando niya. Gikulbaan pud ko kay hapit ko niya dukla tungod dugay kong wala milihok. Gibutang nako sa akong buko-buko ang itom nga backpack ug milakaw samtang nagsunod siya nako.
Dihang naa na ko sa tugkaran nakadungog ko'g dunay kusog nga misampit sa ngalan ni Papa. Nagkurog ko sa tumang kakulba ug sa dihang modagan unta ko hugot nga gigunitan ni Papa akong kamot.
“Nicanor Balindong. Kon di ka gustong mamatay, itahan na lang ang imong kaugalingon.” singgit nga puno sa awtoridad.
(KATAPUSAN)