LEONEL QUILLO
San Fernando, Cebu
Dako ang pagtuo ni Dr. Pierre Roger nga ang maong epidemya nagagikan sa pagka palyar sa kaminyuon. Nakit-an niya ibabaw sa iyang lamesa ang laundok sa mga papel, timaan sa gidaghanon sa natalang kaso sa paghikog sa mga batan-on. Gikan sa 245 ka mga tawo kada buwan, mitaas ngadto sa 5,000 ka mga kaso sulod lang sa tulo ka buwan human gianunsyo ang pagkatag sa makalilisang nga delubyo. Gitawag kini sa mga espesyalista og “Sakit sa Gugma.”
Gitawag siyang “Sakit sa Gugma” kay ang magpakamatay man kadtong mga batan-ong bag-o pa lamang nagpakasal. Dihay daghang mga kaso nga natala: mga lalaking gipatay una nila ang ilang mga asawa sa dili pa nila kutluon ang ilang kaugalingong mga kinabuhi; dunay poy kaso nga kalit lang nga dili mouli sa ilang tagsa-tagsa ka panimalay; dunay uban nga tuyo gyod nga molayat sa habog nga edipisyo o ba kaha magpabangga sa nagdagan nga sakyanan.
Si Dr. Pierre Roger, ang atong gihisgutang doktor sa ibabaw, maoy nanguna sa tanang espesyalista sa tibuok lalawigan sa Sugbo aron sutaon ang unsa man gyoy hinungdan sa maong panghitabo. Nunot sa nagkataas nga kaso sa mga natalang mga patayng lawas, tugob sa kaligdong ang iyang grupo aron pagsuta og unsa man gyoy hinungdan -- ganahan silang moabot sa uyok sa hinungdan ug linugdangan ning tanan aron masulbad ang maong problema.
Apan ni bisan usa ka pugnit nga rason malisod gayod nila nga matuhog.
Gipaagi nila og pragmatiko nga pagsubay sa problema. Dako ang pagtuo nila nga duna gyoy dakong kalambigitan kining gugma sa maong katalagman. Base sa ilang pragmatikong pagpanukiduki, dihay natalang pagsaka sa mga gipangkasal sa uwahing napulo ka tuig.
Pasabot, misaka ang mga tawong nahigugma, gipasulabi ang ilang mga irasyonal nga panghunahuna -- apan sakto ba nga hunahunaon nga ang gugma, usa ka irasyonal nga desisyon ug dili mamahimong rasyonal nga desisyon? Gituki kini sa grupo ni Dr. Pierre Roger diin sa ilang konklusyon, ilang nasuta nga adunay porsiyento nga ang mga tawo wala makasabot sa matuod nga kahulogan sa gugma -- ug dili gugma ang hinungdan sa katalagman kundili uwag -- hayopnong uwag.
Apan dili nato labanan ang usa lamang ka bahig, ato pod kaykayon ang hinungdan nganong adunay dakong posibilidad nga dili gugma ang hinungdan. Kay kon modiretso ra tag ingon nga uwag -- klaro na man kaayo kay bisan gani ang yanong saag nga hayop manguwag man, tawo pa kaha? Kon uwag lang ang hinungdan, nganong magpakasal man? Ug human sa pagpakasal, nganong modesisyon man nga maghikog ug mopatay ang tawo?
Gugma lagi gyod ni -- ingon pang Dr. Pierre Roger. Kay unsa may laing rason sa mgatawo nganong magminyo sila? Tungod sa financial disposition? Dili. Dakong dili. Kay ang mga babaye nga nangaminyog sayo, nangabuntis man sa wala pa sila mangaminyo! Dakong purohan nga giminyoan sa lalaki ang mga babaye tungod kay nagsabak na man! Apan wala gihapon matubag ang pangutana nga duna ba gyoy kalambigitan ang gugma mahitungod niining epidemya sa mga naghikog human sa kaminyuon.
May nakuha usab ang grupo ni Dr. Pierre Roger kabahin sa ‘employment rate’ nganatala ning nangaging katuigan. Dihay ebidensiya nga mikunhod ang gidaghanon sa mga nanarbaho, samot na ang mga batan-on. Dugang pa niini, nga mikunhod usab ang gidaghanon sa mga estudyante sa mga tunghaan. Nasuta ni Dr. Deuteronomy Cruz nga wala nay mga batan-ong buot moeskuyla ug manarbaho apan mitaas ang gidaghanon sa mga gipangkasal ug nangamatay tungod sa hikog.
“Ang piho ko lang nga ikasulti nga kini sila nagmasulob-on sa ilang kinabuhi, reason nga sila naghikog,” matod ni Dr. Pierre Roger sa usa ka gihahigayong ‘press conference.’ “Apan kon ang pagka masulob-on maoy piho nga hinungdan sa ilang kamatayon, dugay ra untang naghikog ang sagad sa mga tawo sa dakbayan sa Sugbo.” dungag pa sa maong doktor. (KATAPUSAN)