LAMBERTO G. CEBALLOS
Panaghiusa, Basak-San Nicolas, Cebu City
NIADTONG buntaga sa tam-ukanan og mga basura sa dakbayan isgot nga nangaykay sila si Julie ug ang iyang Lola Masay sa usa ka gamay nga liundok nga may mga basiyong lata sa sardinas ug mga plastic nga bag nga may nagkadaiyang mga sulod. Siya trese anyos na apan amaw-amaw kay kulang sa hustong pangisip. Biniyaan siya og inahan nga gidagit sa usa ka pahinante sa trak-basurahan dihang nag-edad na siya og walo ka tuig. Kaniadto ang iyang inahan usa ka inday-hilay sa beerhouse sa Junquera ug napamabdosan sa usa ka suki sa imnanan. Siya ang anak. Kausa, nangutana siya sa iyang lola, “Lola, wa na lagi mouli si Mama Dayan, no? Hain na man siya? Mingaw ko niya, ba!” Mitubag ang iyang lola, “Ayna lang hunahunaa si mama nimo, Day Julie. Di na to mobalik nganhi. Dad-on to siya sa pahinanteng basurero sa Amerika!”
“Layo nang Amerika, La?” ni Julie.
“Layo kaayo, Day!” ni Lola Masay.
“Inig dako nako, apason ko siya, La,” ni Julie nga nagpahiyom. Nakapahiyom lang pod si Lola Masay.
May bayong-bayong lalaki nga nagtulod sa iyang kariton miduol kanila. “Maayong buntag ninyo, Lola Masay, Julie!” matod ni Romy nga kinse anyos ang edad.
“Maayong buntag pud, Dong!” ni Lola Masay.
“Gud morning!” ni Julie. “Mao na sa Amerika. Di ba, La?”
“Mao na, Day. Yati, nagtuon na diay kag Iningles?” ni Lola Masay.
“Oo, uy! Inig apas nako kang Mama, di na ko mailad sa mga Merkano!” Gipakiwi ni Julie ang iyang mga ngabil.
Mibahikhik si Romy. Gidagpi ni Julie ang iyang abaga nga nagkanayon, “Sige, tawa lang diha. Biyaan tika gyud!”
Unya dihay miabot duha ka trak-basurahan. Naglumba ang mga mangangaykay og basura pagduol. Apan sila si Romy, Julie ug Lola Masay wala moduol sa duha ka trak. Didto sila padulong sa nagliundok nga basura nga gidiskarga sa mga ‘garbage truck’ nianang miaging gabii. Gitulod ni Julie ang ilang kariton samtang nagsunod si Romy nga nagtulod pod sa iyaha.
Nianang pagkagabii samtang nagpahuway si Lola Masay sa itaas sa barungbarong nila sa eskuwater, sila Julie ug Romy didto sa ubos nanglingkod sa gubaong lantay nga kawayan.
“Lab man ko nimo, Rom, no?” ni Julie nga misikit kang Romy. “Oo, lab kita,” ni Romy.
“Hagki ko, prehas Paulo Avelino ni Kim Chiu,” ni Julie nga mitutok kang Romy. Dihay dinagaang sa pagbati nga mikuyanap sulod sa dughan ni Romy. Wala pa siya makasuway og halok sa usa ka babaye. Kalit niyang gigakos si Julie ug gihagkan sa baba. Dugay nga nagtapot ang ilang mga ngabil. Dihang nag-ukang na ang ilang panaghalok may gihatag si Julie kang Romy. Usa ka singsing bronse. “Handumanan na nato,” ni Julie. May gikuot si Romy sa bulsa sa iyang maong short: usa ka pulseras nga plastic nga solid nga kolor lalag. “Imo na na, handumanan gikan nako,” ni Romy. Unya nabati nila ang tawag ni Lola Masay aron matulog na si Julie.
USA ka buntag samtang nagtulod si Julie sa kariton nga nag-inusara, nakita niya si Romy sa atbang nga nagtulod pod sa iyang kariton didto sa atbang sa dalan. Nalipay siya. Gitawag niya si Romy ug milabang sa dalan. Apan usa ka naghaguros nga motorsiklo midumbol kaniya ug sa kariton. Nalagpot si Julie duol kang Romy.
“R-Rom, moapas n-na k-kooo k-kang Ma-mma sa A-Amme-rikka,” nagkanguhal si Julie. “K-kyyoggg kka?” Milingo-lingo si Romy. “B-Ba-bbay, R-Rommm!” Unya gipiyong niya ang iyang mga mata ug gikaway ang walang bukton. Nakita ni Romy ang pulseras nga plastic. Iya kining gihubo. Iya usab nga gihubo ang singsing nga bronse gikan sa iyang tudlo ug gisul-ot sa tudlo ni Julie. Wala nay pulong migula sa baba ni Julie. Wala na sab mobuka ang iyang mga mata. Ang mga luha nga milugok sa mga mata ni Romy midagayday sa daganasan sa iyang mga aping.
(KATAPUSAN)