DAGHANG mga pamilya ug mga kabanay sa mga biktima sa tawhanong katungod nagpadayag og lig-ong kabalaka human mga minahal nila sa kinabuhi ang gipahimuslan ug gigamit sa mga rally nga gipasiugdahan sa oposisyon ug mga grupo nga anti-Duterte.
Gihulagway sa mga rali nga kini nga mga indibiduwal isip “tinuod” nga mga biktima sa pagpangabuso sa tawhanong katungod sa panahon ni kanhi Presidente Rodrigo Duterte sa iyang "war on drugs."
Apan mga netizens daling nakadiskobre nga ang kamatayon sa mga indibiduwal way kalambigitan sa isyu sa extrajudicial killings (EJK), naghulma og pagduda sa katakdo sa pangangkon.
Sayo niining semanahana, mga pamilya midangop sa social media ug nag-awhag sa mga adbokasiya sa tawhanong katungod ug mga nagprotesta kinsa naglusad og mga rali nga nagsuporta sa pagtaral kang Duterte sa International Criminal Court (ICC) nga susihon ang ilang pangangkon ug tanggalon ang mga imahe ug di i-apil ang hulagway sa ilang namatay nga mga kabanay sa gihimong protesta.
Kini mipasilaob og dugang debati bahin sa gisugilon sa oposisyon ug nagpasamot sa diskusyon bahin sa pagkaresponsable nga naglimin sa gialegar nga "crimes against humanity" ni Duterte.
Apil sa mga indibiduwal nga gipatugbaw sa nagkadaiyang grupo sa tawhanong katungod, naglakip sa Health Alliance for Democracy (HEAD), mao si Dr. Dreyfuss Perlas, ang doktor kinsa gipatay sa Kapatagan, Lanao del Norte, niadtong Marso 2017.
Mga grupo nag-angkon nga ang iyang kamatayon gikonektar ngadto sa war on drugs ni Duterte.
Apan niadtong 2022, gitin-aw sa Lanao del Norte provincial police nga si Perlas, naila isip "barrio doctor," gipatay nga dunay kalambigitan sa away sa trabaho nga dala sa selos.
Giapil sab ang kamatayon sa prominenteng doktor nga si Rey Andutan sa Cagayan de Oro niadtong 2021, kon diin giangkon niining maong mga grupo nga dunay kalambigitan sa “culture of impunity” nga giduso sa administrasyon ni Duterte.
Apan si Dr. Lox Andutan, anak sa biktima, nisupak sa maong pangangkon ug nagtin-aw nga ang pagpatay sa iyang amahan mao ang resulta sa kahakog ug selos, ug ang mga suspek nga responsable naa sa prisohan tungod sa krimen.
“Just to be clear, he was murdered by people who are rotting in jail right now,” pahayag ni Dr. Lox Andutan. “He was murdered because of greed, jealousy, and reasons that our family could never understand and accept. It had nothing to do with drugs, EJK, or former president Digong. Keep his picture out of your selfish agendas! He was and forever will be a respected urologist by his family, colleagues, and patients.”
Isip tubag, gibarugan sa Head nga kining mga doktor gipatay tungod sa mipatigbabaw nga "culture of impunity" ilawom sa mando ni Duterte, nga nagdasig og puwerssa ug kakuwang sa pagrespeto sa kinabuhi.
Sumala sa grupo, ang ilang kamatayon wa direktang naglambigit sa EJKs nga giubanan sa drug war apan inay nagdugtong sa uban pang mga isyu, apil ang kurapsiyon ug "red-tagging."
“Since 2017, Head has launched a campaign seeking justice for doctors killed as a result of the culture of impunity which worsened during Duterte’s rule. We continue to call for justice and accountability, especially as most of the killings remain unsolved,” pahayag sa organisasyon.
Samtang atol sa protesta sa The Hague, Netherlands, gipasiugda sa anti-Duterte groups, usa ka imahe ni Aldrin Tangonan, tinun-an nga gipatay niadtong 2020, nalakip sa demonstrasyon.
Nidangop ang igsuong babaye ni Tangonan sa Facebook aron nga tin-awon nga ang kamatayon sa iyang igsuong lalaki way kalabutan sa drug war.
“Grabe na gyud ni. Gusto lang gyud nako i-clarify nga ang akong manghud na si Aldrin M. Tangonan nga namatay last 2020, dili gyud na siya biktima sa war on drugs. He was killed by a criminal out of jealousy. Wala siyay labot sa bisan unsang drug related operations,” esplikar niya.
Dugang pa, usa ka post gikan sa mainstream media naghulagway sa usa ka inahan nga naghawid og hulagway sa namatay niyang anak, kinsa giingong gipatay atol sa administrasyon ni Duterte, apan nadiskobrehan sa netizens nga ang imahe gikan sa funeral service niadtong 2024, ug ang kamatayon nahitabo atol sa kasamtangan nga administrasyon.
Gitin-aw sa funeral service nga ang imahe iya sa usa nila ka kliyente gikan 2024.
Samtang laing imahe sa namatay nga tawo ang gigamit sab. Gipadayag sa Cebuano-based content creator Al Moralde ang iyang kabalaka sa iyang Facebook human usa ka grupo nga advocate sa human rights nigamit sa imahe uban sa laing gialegar nga mga biktima ni Duterte.
“Mao ni ang pinaka-fake news kay ako na jud ang gihimong patay,” matud sa vlogger, samtang giusab ang iyang karaang hulagway nga gibutang sulod sa picture frame.
Sa lahi nga hitabo, dunay gipahigayon nga prayer vigil ug candle-lighting ceremony sa mga organisasyong politikal sa University of Santo Tomas (UST) nga nagpakita sa imahe ni Horacio “Atio” Castillo III, usa ka UST law student kinsa namatay niadtong 2017 tungod sa hazing incident nga naglambigit sa Aegis Juris Fraternity.
Taliwala sa kayugot sa publiko, gikanayon ni UST Central Student Council Public Relations Officer Annie Agon nga ang lamay nga gihimo niadtong Marso 14 sa Arch of the Centuries dili eksklusibo alang sa mga biktima sa extrajudicial killings atol sa war on drugs ni Duterte.
“These human rights abuses are symptoms of the same problem,” matud ni Agon, tungod kay ang “culture of impunity” nigrabe ubos sa rehimen ni Duterte. “This is why the Thomasians call for a broader scope of justice; we recognize that these injustices are distinct but not separated, and that real change requires addressing the system that allows them to persist.”
Apan ang katinuoran sa maong pangangkon hagbay nang gikuwestiyon, ilabi na human sa unang pagdungog ni Duterte sa ICC niadtong Marso 14. Sa iyang arrest warrant, gikanayon sa ICC nga dunay “reasonable grounds to believe” nga mga 19 ka indibiduwal ang gipatay sa Davao sa mga sakop sa “Davao Death Squad,” pangulohan matud pa ni Duterte, ug mga 24 pa nga gipatay sa kapulisan sa Pilipinas. Giangkon sa human rights groups nga ang kamatayon sa moabot sa 30,000, uban ang daghan pang kabataan apil sa mga biktima.
Niadtong Marso 11, kapulisan sa Pilipinas nag-aresto kang Duterte sa Manila, subay sa giingong arrest warrant nga giisyu sa ICC ug gipadala pinaagi sa International Police Criminal Organization (Interpol). Ang ICC giingong nagpatabang sa pag-aresto kaniya bahin sa mga kasong "crimes against humanity" nga dunay kalambigitan sa giingong extrajudicial killings taliwala sa 2011 ug 2019.
Gikompirma ni President Ferdinand “Bongbong” Marcos, Jr. ang pagbiyahe kang Duterte gikan sa Ninoy Aquino International Airport sa Manila alas 11:03 sa gabii.
“This arrest and transfer to The Hague is a long-awaited victory against impunity, bringing victims closer to justice,” matud ni Bryony Lau, deputy Asia director sa Human Rights Watch. “It sends a clear message that human rights abusers can and will be held accountable.”
Ang warrant naglangkob sa extrajudicial killings atol sa panahon ni Duterte isip mayor sa Davao City ug isip presidente, atol sa iyang "war on drugs."
Ang Office of the Prosecutor sa ICC nagsugod sa preliminary investigation, ug bisan sa pagpahawa ni Duterte sa ICC niadtong 2018, ang korte nagpabiling naay hurisdiksyon sa mga krimen nga nahimo una niining maong petsa.
Ang baruganan sa kagamhanang Pilipinas sa imbestigasyon sa ICC nausab. Sa sinugdan, ang administrasyon ni Marcos nga nilingkod sa katungdanan niadtong 2022, nihagit sa hurisdiksyon sa korte.
Apan human ang away sa politika tali kampo ni Marcos ug Duterte niadtong 2024, nalukmay ang administrasyon sa iyang posisyon ug nisaad nga makigkooperar uban sa langyaw nga criminal courts. (David Ezra Francisquete)