Igmat sa 'peke' anti-rabies vaccines

NAGPASIDAAN ang Southern Philippines Medical Center (SPMC) sa publiko bahin sa inawat nga anti-rabies nga mga bakuna nga gibaligya, human nga nitaas ang ihap sa mga kaso sa rabies sa Davao Region.

Gikanayon ni Dr. Nikko Jay Lagudas, gikan sa Department of Internal Medicine sa SPMC nga ang Animal Bite Center sa SPMC nakasakop og usa ka parmasiya duol sa ospital nga namaligya og inawat o mini nga anti-rabies nga mga bakuna.

Matud niya nga ang Pharmacovigilance team sa SPMC naglusad og imbestigasyon sa inawat nga mga bakuna ug ang ilang tinubdan.

“There are counterfeit vaccines na isa sa mga ginatan-aw nato karon nga naga- cause og problema in the future kay ngano naay gabaligya og counterfeit vaccines which is mura siya from the original na vaccine,” tug-an niya atol sa Kapehan sa Dabaw, Lunes sa buntag, Marso 24, 2025, sa SM City Davao

Gi-esplikar ni Lagudas nga kining inawat nga mga bakuna mas barato og 50 porsiyento itandi sa tinuod nga mga bakuna. Gihulagway niya nga ang tinuod nga mga anti-rabies vaccines nagkantidad og P2,000, samtang ang mga mini mokantidad lang og P1,000 hangtud P1,500.

Gitin-aw niya kung unsay risgo niini nga problema tungod kay mga Filipino mas mopalit og mas barato nga alternatibo.

Mga tawo mopalit og mga bakuna sa ubos nga presyo apan di makasulti kung kini ba tinuod.

Pahimangno niya nga kining inawat nga mga bakuna makahatag og seryuso nga hulga tungod kay wala masayri kung kini ba tinuod o kung ang ila ba nga "formula has been diluted with water."

Gipunting ni Lagudas nga ang inawat nga mga bakuna masayran pinaagi sa ilang "box number, lot number, and vial."

Laing mga timailhan mao ang "font" sa counterfeit vaccine packaging nga lahi ra gikan sa tinuod nga bakuna. Samtang ang tinuod nga mga bakuna gisusi sa Food and Drug Administration (FDA), samtang ang inawat wala.

Hinuon, gibutyag niya nga way gitaho nga mga kaso sa inawat nga mga bakuna sa laing mga munisipyo ug probinsiya sa Davao Region.

Gitambagan ni Lagudas ang publiko nga mopalit lang og anti-rabies vaccines gikan sa mga accredited Animal Bite Centers nga dunay lisensiya sa Department of Health (DOH), kay ang healthcare staff dinhi dunay kahibalo bahin sa katinuoran sa mga bakuna.

Niadtong 2024, nakatala ang DOH-Davao og 36 ka namatay, taas gikan sa 24 ka namatay niadtong 2023.

Sa 35 nga gitahong mga kaso, 23 niini nalambigit sa domestic nga hayop, ug 13 sa mga latagaw nga hayop. Ang ihap sa mga kaso sa animal bite sa rehiyon nisulbong ngadto sa 120,000 sa 2024, samtang ang SPMC nakatala og 50,000 ka mga kaso sa animal bite sa samang tuig.

Ang mga kasong "fatal" sa rehiyon, kung diin ang Davao del Norte nakasinati og pinakadaghang ihap, 333 porsiyento nga pagsaka. Ang mga biktima nag-edad gikan singko hangtud 68-anyos.

Bahin sa mga bakuna sa anti-rabies, gisulti sa DOH-Davao nga nakadawat sila og Sub-Allotment Advice (SAA) gikan sa central office alang sa anti-rabies vaccines kantidad og P8 milyones, kaparehas og 7,000 vials.

Alang sa 2025, ang rehiyon gialokaran og SAA kantidad og P1 milyon, o 1,500 vials.

Gikanayon ni Lagudas nga samtang ang ospital sa kasamtangan duna pay suplay sa anti-rabies vaccines, gilauman nila nga magkuwang sab kini tungod sa gipanglantawan nga pagtaas sa animal bites nga dunay kalambigitan sa kainit.

Butyag niya nga nangampanya sila alang sa dugang pundo aron nga ipalit og dugang mga bakuna.

Wa sab niya gidasig ang mga tawo nga napaakan og iring o iro nga mosalig sa tradisyonal nga pagpanambal sama sa "tandok."

Nagpahimangno siya nga ang maong matang sa pagpanambal kasagaran mohatud lang sa inpeksiyon, nga makapasamot lang sa medikal nga kondisyon sa pasyente. (Rojean Grace G. Patumbon)