KAPIN sa P1.2 bilyon sa kaban sa katawhan ang masayang human sa desisyon sa Korte Suprema nga isibog ang labing unang Bangsamoro parliamentary elections, butyag sa Commission on Elections (Comelec) niadtong Huwebes, Oktubre 2, 2025.
Ang pagsibog, gumikan sa pag-inbalido sa Korte Suprema sa duha ka mga nag-unang mga balaod sa eleksiyon, nagdiskaril sa pagpangandam ug magpugos sa Comelec mag-usab og plano, nga magdelatar na sab sa transisyon sa Bangsamoro region sa makausa pa.
Gikanayon ni Comelec chairperson George Erwin Garcia nga moabot og P500 milyon ang nagasto na sa pag-imprinta sa 2.3 milyon nga opisyal nga balota alang sa eleksiyon nga orihinal nga gitakda sa Oktubre 13, 2025. Dugang galastohan alang sa pag-abang sa mga ekipo, pagpalit og materyales sa eleksiyon, ug ug uban pang mga gamit mokantidad og kapin P1 bilyon kon diin kasagaran niini di na mapuslan.
“To my understanding, it will be P1 billion and above because that already includes the printing of ballots and equipment rentals. We may not have fully paid yet, but there are milestones, it’s possible that we’ve already procured some materials,” butyag ni Garcia ngadto sa mga tigbalita.
Iyang gikompirma nga kabahin sa "deployment budget" ang gipagawas na ngadto sa mga suplayer. “As for the deployment, they wouldn’t deliver to the hubs without an initial payment, More or less, let’s admit that all of that will go to waste,” dugang butyag niya.
Ang Korte Suprema niadtong Miyerkules miliab sa Bangsamoro Autonomy Acts (BAAs) 58 ug 77, gikinahanglan ang "districting laws" alang sa eleksiyon, nagdeklara kanila nga "unconstitutional".
Ang BAA 77, o ang Bangsamoro Parliamentary Act of 2025, giamendahan BAA 58 aron nga maangay ang pito ka mga parliamentary seats nga nabiyaan human nga ang Sulu wala malakip gikan sa Bangsamoro Autonomous Region in Muslim Mindanao (BARMM).
Tungod sa pag-inbalido sa mga balaod, ang Comelec wala nay legal nga gahum aron nga ipadayon ang eleksiyon. Ang Korte nagmando sa Comelec nga molusad sa parliamentary elections di molapas sa Marso 31, 2026, ug gimandoan ang Bangsamoro Transition Authority (BTA) nga mopanday og bag-ong "redistricting law" sa Oktubre 30, 2025.
"We will not file a motion for reconsideration. We will immediately comply with the directive of our Supreme Court,” matud ni Garcia, nga dugang nagkanayon nga ang Comelec milaum nga ikonsulat sa BTA sa pag-umol sa bag-ong "districting plan" aron pagseguro matubag ang mga teknikal nga konsiderasyon.
Human sa desisyon, ang mag-usab ang Comelec sa ilang "timetable" sa eleksiyon. Ang pagduso sa certificates of candidacy ug reconfiguration sa automated counting machines gilauman nga mahitabo sa Enero 2026, samtang ang pag-imprinta sa balota mobalik sa Pebrero 2026.
Samtang ang BTA nagbutyag nga motuman sa mando sa Korte ug molihok gilayon sa pagsugod sa pag-umol sa bag-ong "redistricting law".
"While we are saddened by the delay of this historic parliamentary election, this period grants us the opportunity to strengthen the integrity of our democratic process," pahayag sa BTA.
Si Barmm Chief Minister Abdulraof Macacua nipasalig sab ngadto sa publiko nga ang rehiyonal nga kagamhanan magpadayon sa pagtunol og mga serbisyo bisan pa sa maong hitabo.
“We will continue our services. As you know, we are appointed only by the president. Unless there is an election, that appointment will be taken over by the elected officials,” pagtin-aw pa niya.
Kini na ang ikaduhang pagsibog sa Bangsamoro parliamentary elections. Inisyal nga gitakda niadtong 2022, ang eleksiyon gisibog ngadto sa 2025 ubos sa Republic Act No. 11593 aron nga hatagan ang transitional government og dugang panahon aron nga makamugna og "institutions and governance mechanisms".
Apan sa desisyon sa Korte Suprema, ang panahon nibali na sab, nagbilin sa unang parliamentary elections sa rehiyon nga wa pa'y klarong "framework". Hangtud nga dunay bag-ong "districting law is enacted", di makapadayon ang Comelec sa voter registration, modawat og mga kandidato, o molunsad og mga kalihukan sa kampanya.
Bisan pa sa masayang nga pinansiyal ug walay klarong dagan sa politika, malaumon gihapon ang mga opisyal nga ang gilugwayan nga panahon mohatud ngadto sa mas "constitutionally sound and credible electoral process", nga nanalipod sa demokratikanhon nga mga katungod sa katawhan sa Bangsamoro. (David Ezra Francisquete)