NAGPADAYAG og kabalaka si Konsehala Rachel Zozobrado sa Davao City bahin sa pagkuyanap sa inawat nga mga sigarilyo sa siyudad ug ang ilang di maayong epekto sa panglawas sa Dabawenyos.
Gikanayon ni Zozobrado nga ang pagbaligya sa mga inawat nga sigarilyo ug e-cigarettes sa lokal nga merkado ug tindahan nga kasagaran walay tax stamps sa Bureau of Internal Revenue (BIR), pahimangno sa panglawas nga padayong wala masusi.
Iyang gitumbok nga kini nga mga matang sa sigarilyo gibaligya lang og P2.50 sa matag estik sa sigarilyo, presyo nga ubos kaayo aron nga dali lang mapalit sa mga batan-on ug mga kabus.
“These products are cheaper, illegal, and aggressively marketed, especially to minors and young adults, who are drawn by low prices and deceptive packaging,” padayag niya sa iyang privilege speech niadtong Martes, Oktubre 7, 2025, sa Sangguniang Panlungsod.
Gipahimug-atan sa konsehala nga ang matag estik sa inawat nga mga sigarilyo nga mapalit usa ka kawat gikan sa panglawas sa publiko, traydor sa nagmatinud-anon nga negusyo, ug pagpakauwaw sa reputasyon sa Davao isip disiplinado ug sulondon sa balaod nga siyudad.
Nagpahimangno si Zozobrado nga kining ilegal nga pagbaligya naghikaw sa gobyerno sa buhis nga gitumong alang sa ospital ug tambal.
Matud niya nga ang pagbaligya niining matang sa sigarilyo nagkawat sa maayong panglawas sa kaugmaon sa kabatan-onan nga angay kanila.
Giklaro sab niya nga ang maong mga produkto gimugna nga walay nagtan-aw ug kasagaran gisagulan og wala maila o toxic substances, nagdugang sa mga risgo sa sakit ug sayong kamatayon.
Gitumbok ni Zozobrado ang mga pagtuon nga nagpakita sa mga gipanabako sa inawat nga sigarilyo nga kasagaran nag-edad og 19 hangtud 24, mga tinun-an ug trabahante.
Ang ubos nga presyo makadani ngadto sa mga menor de edad, dugang pa niya.
Nagpasidaan siya nga ang pagbaligya niining mga ilegal nga sigarilyo nagmaniobra sa mga katuigan sa paningkamot sa gobyerno, ilabi na kadtong gihimo sa lokal nga panggamhanan sa Davao City, sa pagpakubos sa gidaghanon sa manigarilyohay.
“This is not just an economic issue. It is a public health emergency and a moral crisis. When our children and our vulnerable citizens become victims of greed. We as leaders have a duty to rise and act,” pagtataw niya.
Dugang nagpahimangno si Zozobrado sa publiko nga susihon ang tax stamps sa BIR ug ang graphic health warnings isip mga timaan sa legal nga produkto sa tabako kay ang mga ilegal nga sigarilyo wala niining maong mga marka tungod kay wala sila ma-regulate sa gobyerno.
Giduso ni Zozobrado ang iyang privilege speech nga dawaton isip unang pagbasa ug gisang-at sab kini ngadto sa Committee on Trade and Commerce and the Committee on Health, kon diin mga pagsusi "in aid of legislation" ilusad aron sa pagtimbang sa gidak-on ug impak sa gipakatag nga inawat nga mga sigarilyo sa Davao City.
Sa paghinabi sa mga tigbalita, gisulti niini nga ang mga komite magkonsidera sa paglantaw og balik sa Anti-Smoking Ordinance sa siyudad aron nga madeterminar kung ang mga kausaban gikinahanglan aron pagtubag sa ilegal nga pagpamaligya sa sigarilyo ug kung dunay bag-ong balaod ang pandayon.
“Whatever is appropriate and pakusgan atoang enforcement magkaroon nata ug collaboration between the national and the local agencies in charge ani sa pag enforce kay pervasive na siya kaayo sa atoang siyudad,” tug-an niya.
Gitin-aw ni Zozobrado nga ang Davao City mao ang unang siyudad sa Pilipinas nga nag-implementar sa Comprehensive Anti-Smoking Ordinance.
Ang ordinansa nahimong nasudnong modelo, nagdasig sa uban pang mga lokal nga panggamhanan nga mosagop sa maong balaod.
Kini giila sa Department of Health (DOH), World Health Organization (WHO), ug sa Bloomberg Initiative, hinungdan nga niani ang siyudad sa prestiyusong Red Orchid Award nga gitunol ngadto sa mga siyudad ug institusyon nga nakatakdo sa standards alang sa pagkontrolar sa tabako sa WHO.
Sa datus nga gihatag ngadto sa mga tigbalita, gibase sa Kantar Open Pack Survey 2024, may kabahin sa mga ilegal nga insidente sa rehiyon, ang Mindanao dunay 50 porsiyento sa kinatibuk-ang ilegal nga pagpamaligya og sigarilyo sa nasud.
Ang Lanao de Sur maoy pinakataas uban ang 94.2 porsiyento, gisundan sa Maguindanao nga 73.2 porsiyento, Davao de Oro nga 69.6 porsiyento, Sarangani nga 68.2 porsiyento, ug Davao del Sur nga dunay 44.7 porsiyento.
Ang pagtuon dugang nagbutyag nga daghang mga lugar sa Mindanao, walo sa napulo ka mga sigarilyo nga gibaligya gikan sa ilegal nga tinubdan.
Kapin sa 30 ka ruta nga gilutsan ang giila, kasagaran nga mga suplay nagagikan sa Sabah, Malaysia, ug Indonesia. Mga sigarilyo moabot agi sa dagat ug mala, unya ipakatag ngadto sa mga wholesalers, retailers, ug bisan sa mga namaligya sa balay-balay.
Kasamtangan ang Davao City dunay illicit cigarette penetration rate nga 54 porsiyento, uban ang daghang mga barangay nga gitaho nga dunay mga tindahan nga namaligya sa maong mga produkto. (Rojean Grace G. Patumbon/Uban sa mga taho sa CIO ug PNA)