SA KASAYSAYAN, ang Manay, Davao Oriental, sa silangang kabaybayonan sa Mindanao, nakabati sa grabeng epekto sa usa ka seismic catastrophe. Niadtong Mayo 17, 1992, ang maong dapit gihapak sa duha ka dagkong linog nga magnitude 7.1 ug 7.5 sa kusog nga sunod-sunod, nga nagpahinabog pag-uyog sa yuta, tsunami, ug pagbaha sa baybayon.
Kini nga mga panghitabo naglandong sa laing seismic rupture niadtong Oktubre 10, 2025, sa dihang ang 7.4-magnitude nga linog dali nga gisundan pipila ka oras sa ulahi sa usa ka 6.8-magnitude nga pagtay-og, nga parehong nasubay sa duol nga offshore epicenter.
Ang Philippine Trench
Ang Philippine Trench, nga nahimutang mga 10 kilometros silangan sa Mindanao, nagtimaan sa utlanan diin ang Philippine Sea Plate anaa ubos sa sidlakang bahin sa isla.
Kini nga subduction zone dugay na nga responsable sa pagmugna og dagkong mga linog nga matag karon ug unya nag-uyog sa Davao Oriental ug mga silingang probinsya.
Sumala sa Philippine Institute of Volcanology and Seismology (Phivolcs), ang mga linog niadtong 1992 ug 2025 naggikan sa samang tectonic nga utlanan. Ang 2025 nga kaluha nga pagtay-og, nga miigo sulod sa mga oras sa usag usa, giklasipikar nga usa ka doublet -- duha ka kusog nga linog sa parehas nga kadako nga nahitabo sa sunod-sunod nga parehas nga source zone.
Ang inisyal nga linog niadtong Oktubre 10 misukod sa magnitude 7.4, nga miigo sa kadagatan duol sa Manay, gisundan sa usa ka 6.8-magnitude nga panghitabo sa ulahi nianang adlawa. Nakit-an sa Phivolcs ang mga epicenter nga mga 37 kilometros ang giladmon sa ilawom sa salog sa dagat, nga nagpamatuod sa ilang koneksyon sa interface sa subduction plate.
1992 Twin Quakes ug Tsunami
Ang 1992 nga mga linog sa Manay nagpabilin nga usa sa labing mahinungdanon nga mga seismic nga panghitabo sa natala nga kasaysayan sa habagatang Mindanao.
Nahitabo mga 25 minutos ang gilay-on, ang maong mga linog nagpahinabog kusog nga pag-uyog sa yuta, pagkaliki sa kabaybayonan, ug tsunami nga miabot ug unom ka metros ang gitas-on ug gibahaan ang mga dapit sa baybayon hangtod sa 200 metros sa inland.
Sa Sityo Bonga, Barangay Poblacion, ang mga survivors nakahinumdom sa daghang mga balud human sa usa ka inisyal nga pag-urong sa dagat -- usa ka timaan sa subduction-generated tsunamis.
Usa ka batang babaye ang naanod apan naluwas human nakit-an nga naglutaw sa sunod nga adlaw sa usa ka mananagat. Bisan tuod walay daghang kaswalti nga natala sa Manay niadtong 1992, ang panghitabo nagbag-o sa lokal nga kahibalo sa kalamidad ug nagpabilin nga usa ka mahinungdanong reference point alang sa tsunami preparedness sa probinsiya.
Ang pagkaparehas tali sa 1992 ug 2025 -- pareho nga naglambigit sa kambal nga pagbuak ug mga gigikanan sa gawas sa baybayon -- nagpasiugda sa nagbalikbalik nga potensyal sa trench alang sa makadaot nga kalihokan sa linog.
Kadaut ug ang ‘Human Toll’
Niadtong Oktubre 10, 2025, ang mga linog mitay-og sa dakong bahin sa Mindanao, nga nagpahawa sa mga residente gikan sa mga balay, eskwelahan, ug opisina. Ang unang linog kusog nga nabati sa Davao Oriental, Davao del Sur, Davao de Oro, Davao del Norte, ug hangtod sa Caraga Region ug General Santos City, Mindanao ug Visayas region.
Ang inisyal nga mga taho nagkumpirma sa labing menos pito ka mga patay ug dul-an sa 500 nga mga samad sa mga apektadong lugar, samtang liboan ang namakwit gikan sa baybayon ug kabukiran nga mga barangay.
Ang Office of Civil Defense (OCD) ug mga local disaster councils mitaho ug kadaot sa mga balay, taytayan, ug publikong mga bilding sa mga lungsod sa Manay, Tarragona, Caraga, ug Baganga. Natala ang pagdahili sa yuta sa mga bahin sa utlanan sa Compostela Valley-Davao Oriental, nga temporaryong nakababag sa mga agianan.
Sa Manay, ang epicentral municipality, daghang mga barangay ang nag-report sa mga nahugno nga mga balay ug nangliki nga mga taytayan. Sa Caraga ug Tarragona, naobserbahan ang mga fissure sa yuta ug mga rockfalls, ug ang lokal nga mga awtoridad mideklarar ug dinaliang pagbakwit sa mga high-risk zones.
State of Calamity
Niadtong Oktubre 11, ang munisipyo sa Manay mideklarar og state of calamity aron maablihan ang emergency funds alang sa hinabang ug rehabilitasyon sa tanang 17 ka barangay. Si Davao Oriental Governor Nelson Dayanghirang sa ulahi nagpalapad sa deklarasyon aron masakop ang tibuok probinsya nunot sa kaylap nga kadaot ug mga aftershocks.
Matud ni Dayanghirang nga ang mga disaster response teams gipakatap sa mga dapit nga labing naigo samtang ang mga engineering units gikan sa Department of Public Works and Highways (DPWH) nagpahigayon og structural inspections sa mga dalan, tulay, ug government buildings.
Gipasaligan niya ang mga residente nga ang mga paningkamot sa pagtabang ug pagtukod pag-usab mag-una sa pagpahiuli sa mga batakang serbisyo ug pag-apod-apod sa mga kinahanglanon nga mga butang.
Mga Paningkamot
Gilusad dayon ang relief operations sa Department of Social Welfare and Development (DSWD), Davao Oriental Provincial Disaster Risk Reduction and
Management Office (PDRRMO), ug mga kagamhanang munisipyo sa mga apektadong lungsod.
Gikompirmar sa DSWD Field Office nga aduna silay giandam nga mga food packs sa pamilya sa tibuok probinsya nga andam alang sa mobilisasyon aron masustiner ang padayon nga pagpanghatag.
Ang mga Provincial and municipal welfare offices sa Manay ug Tarragona nakig-alayon sa Armed Forces of the Philippines ug sa Philippine Red Cross sa paghatod sa pagkaon, modular tents, bottled water, ug hygiene kits ngadto sa mga evacuation centers.
Sa daghang mga lugar, lakip ang Caraga ug Baganga, ang mga lokal nga boluntaryo mitabang sa pagdiskarga sa mga relief truck taliwala sa mga pagbabag sa dalan tungod sa pagdahili sa yuta.
Gitaho ni Dayanghirang nga ang tabang nagpadayon sa pagdagayday gikan sa mga nasudnong ahensya ug pribadong mga donors samtang ang probinsya mobalhin gikan sa emergency response ngadto sa recovery.
Tsunami Advisory ug Aftershocks
Human sa 7.4-magnitude nga linog, ang Phivolcs nipagawas og tsunami warning alang sa mga coastal provinces sa Davao ug Caraga regions. Ang mga lumulupyo sa ubos nga kabaybayonan gimandoan sa pagbakwit ngadto sa mas taas nga dapit. Apan, human ang mga instrumento, nakatala lamang ug ginagmay nga lebel sa dagat nga kasamok nga hangtod sa 30 sentimetros, ang advisory gitangtang paglabay sa pipila ka oras.
Pagka Oktubre 12, ang Phivolcs nitaho og kapin sa 800 ka mga aftershocks, nga adunay labing menos 31 nga nagrehistro sa magnitude 4.0 o mas taas pa. Ang labing kusog nga aftershock gisukod sa magnitude 5.9, nahimutang usab sa kadagatan sa Davao Oriental. Gipasidan-an sa mga awtoridad ang mga residente nga magpabiling alerto tungod kay daghang mga aftershocks ang gilauman sa umaabot nga mga adlaw.
Siyentipikanhong Kamahinungdanon
Gihatagan og gibug-aton sa mga seismologist nga ang 2025 doublet naghatag og talagsaon nga modernong pananglitan sa usa ka major nga seismic sequence ubay sa Philippine Trench, nga nagsalamin sa 1992 Manay nga panghitabo sa lokasyon ug rupture nga kinaiya.
Ang Phivolcs nag-ingon nga kini nagpahigayon ug detalyado nga post-event studies, lakip ang seafloor mapping, GPS deformation analysis, ug tsunami modeling, aron mas masabtan ang stress interactions sa trench. (David Ezra Francisquete)